آللاە حاققئندا یالان سؤیلەمک چۇق قۇرقونچ بیر شیرک سوچودور. بو قۇرقونچ گۆناە، ماعالأسف دیندار چەورەدە فاضلاسئیلا یایغئندئر. “آللاە شؤیلە یاپتئ، آللاە شونو دەدی، آللاە فالانا بونو سؤیلەدی” وس. آنلاتئملارئن گنلدە دلیلی اۇلماز، بونلارئ آنلاتانلار وە دینلەینلر حوشوع ایچریسیندە دینی بیلگیلر اؤگرندیگینی سانئرلار. اینسانلارئن چۇغو بیلمەیەرک بو یانلئشا دۆشتۆگۆندن، بیریلرینی ماحکوم أتمە غایرتیندە دگیلیز، آللاە حاققئندا قۇنوشورکن چۇق دیققاتلئ وە دلیللی قۇنوشمایا چاغئریۇروز. منقئبەلرین وە دینی حیکایەلرین ایچیندەکی یالانلار اؤزللیکلە دە آللاە حاققئندا اۇلانلار؛ ایمانئمئزئ یۇق أدەجک بۇیوتتادئر.
یۆجە آللاە حاققئندا -بیلەرک- یالان سؤیلەینلر لاعنتلنمیش ظالیملردیر:
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أُولَئِكَ يُعْرَضُونَ عَلَى رَبِّهِمْ وَيَقُولُ الْأَشْهَادُ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ أَلَا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ ﴿۱۸﴾ (سورة هود)
آللاها قارشئ یالان اویدورانلاردان داحا ظالیم کیم اۇلابیلیر؟ بونلار راببینە سونولورلار وە شاهیدلر دە: “راببینە قارشئ یالان سؤیلەینلر ایشتە بونلاردئر،” دەرلر. حابرینیز اۇلسون! آللاهئن لاعنتی ظالیملرین اۆزەرینەدیر. (هود سورەسی؛ 18)
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْكَافِرِينَ ﴿۶۸﴾ (سورة العنکبوت)
اویدوردوغو یالانئ آللاهئن اۆزەرینە آتان وەیا کندیسینە گلن گرچگی یالانلایاندان داحا ظالیم کیمدیر؟ کافیرلرین دوراغئ جهننمدە دگیل میدیر؟ (عانکبوت سورەسی؛ 68)
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ ﴿۱۷﴾ (سورة یونس)
یالان دۆزەرک آللاها ایفتیرا أدن یاحود اۇنون آیتلرینی یالانلایان کیشیدن داحا ظالیم کیم وار؟ شو بیر گرچک کی، سوچلولار ایفلاح اۇلمازلار. (یونوس سورەسی؛ 17)
آللاهئن سؤیلەمەدیگی سؤزۆ اۇ سؤیلەمیش گیبی گؤسترنلر چۇق آغئر وبال یۆکلنمیشلردیر:
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ… ﴿۳۷﴾ (سورة الأعراف)
ایفتیرا أدەرک آللاهئن سؤیلەمەدیگی بیر سؤزۆ اۇنا مال أدن یاحود آللاهئن آیتلرینی یالان سایان کیمسەدن داحا ظالیم بیری اۇلابیلیر می؟.. (أعراف سورەسی؛ 37)
آللاە حاققئندا بیلمەدیگیمیز سؤزۆ سؤیلەمەمیزی قورئان یاساقلار:
قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿۳۳﴾ (سورة الأعراف)
دە کی: “راببیم آنجاق، گیزلی اۇلسون آچئق اۇلسون بۆتۆن حایاسئزلئقلارئ، گۆناە ایشلەمەیی، حاقسئز یرە تاشقئنلئق أتمەیی، حاققئندا بیر دلیل ایندیرمەدیگی بیر شەیی آللاها اۇرتاق قۇشمانئزئ وە آللاە حاققئندا بیلمەدیگینیز شەیلری سؤیلەمەنیزی حارام قئلمئشتئر.” (آعراف سورەسی؛ 33)
یۆجە آللاە حاققئندا قۇنوشما یاپیۇرساق کسینلیکلە قورئاندان دلیل گؤسترەرک حارەکت أتملیییز، عاکسی حالدە قئیامت گۆنۆ رذیل دوروما دۆشریز:
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطَانٍ مَرِيدٍ ﴿۳﴾… وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ ﴿۸﴾ ثَانِيَ عِطْفِهِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَنُذِيقُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَذَابَ الْحَرِيقِ ﴿۹﴾ (سورة الحج)
اینسانلاردان باعضئلارئ آللاە حاققئندا بیر بیلگیسی اۇلمادئغئ حالدە تارتئشئر دا هر آزئلئ شەیطانئن آردئنا دۆشر. (…) اینسانلاردان کیمی دە واردئر کی، نە بیر بیلگییە، نە بیر دلیلە، نە دە آیدئنلاتئجئ بیر کیتابا دایانماقسئزئن آللاە حاققئندا تارتئشئر. آللاە یۇلوندان شاشئرتماق (ساپتئرماق) ایچین بۆیۆکلۆک تاسلایاراق (تارتئشئر). دۆنیادا اۇنا بیر رذیللیک واردئر. قئیامت گۆنۆندە ایسە اۇنا جهننم عاذابئنئ تاتتئراجاغئز. (حاج سورەسی؛ 3 وە 8-9)
… وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يُجَادِلُ فِي اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَلَا هُدًى وَلَا كِتَابٍ مُنِيرٍ ﴿۲۰﴾ (سورة لقمان)
… کیمی اینسانلار بیر بیلگییە، بیر رهبرە وە آیدئنلاتئجئ بیر کیتابا دایانمادان آللاە حاققئندا تارتئشمایا گیررلر. (لۇقمان سورەسی؛ 20)
آللاە حاققئندا قۇنوشورکن کسینلیکلە دۇغرولارئ وە أمین اۇلدوقلارئمئزئ قۇنوشمالئیئز. بو دا آللاهئ قورئاندان تانئماقلا وە قورئاندان قایناق ورەرک قۇنوشماقلا مۆمکۆندۆر. عاکسی حالدە؛ “آللاە تووالت تاشئیلا قۇنوشتو؛ آللاە أتە کمیگە بۆرۆندۆ؛ فالانئن قئلئغئنا گیردی. آللاە شؤیلە دەدی؛ آللاە سنی عاففەتمز؛ بو کیتابئ آللاە بانا یازدئردئ” وس. اویدورما ایفتیرالارئن سۇنو آصلا گلمز.
اؤزللیکلە دە دینی حیکایەلر وە حادیث آدئ آلتئندا گلن اویدورمالاردان اوزاق دورمالئیئز. اؤرنگین طاریقات وە تاصاووف دۆنیاسئنئن باتمایان گۆنشی (!) عابدولقادیر گەیلانیدن یاپئلان باعضئ ناقیللر، بئراقئن مۆسلۆمانئ، کافیرلرین بیلە ویجدانئنئ سئزلاتئر. آز بیر شەی قورئاندان ناصیبی اۇلانلار آشاغئداکی سؤزلری آصلا قابول أدەمز:
“عابدولقادیر گەیلانی دییۇردو کی: بنیم مۆریدیم ایی وە زیندە اۇلمادئغئ زامان، بیلملیدیر کی بن اییییم وە زیندەییم. راببیمین عیززتینە وە یۆجەلیگینە گۆجۆنە یمین أدریم کی بنیم ألیم، بن دۇغونون أن اۆجرا کؤشەسیندە بولونسام، مۆریدیم دە باتئنئن أن اوچ یریندە بولونسا، حپ مۆریدیمین باشئ اۆزەریندەدیر، بن حپ اۇنو گؤزتیر وە قۇروروم. أگر اۇ بؤیلە بیر مسافەدە اۇلسا، اۇنون بیر آچئغئ اۇرتایا چئقارسا همن وە درحال تا بولوندوغو دۇغو نۇقطاسئندان اۇرایا، اۇنا ألیمی اوزاتئر وە اۇنون اۇ آچئغئنئ، قوصور وە عایبئنئ قاپاتئرئم.
یینە راببیمین عیززتی وە گۆجۆ آدئنا یمین أدیۇروم کی بن قئیامت گۆنۆندە، بنیم تۆم مۆریدلریم اۇرادان گچیپ گیدنە وە قورتولانا دک، جهننم قاپئسئ اؤنۆندە دوروپ بکلەیەجگیم. تۆم مۆریدلریمین اۇرایا گیرمەمەسینی ساغلایاجاغئم. چۆنکی یۆجە آللاە، هیچبیر مۆریدیمی آتشە سۇقماماق قۇنوسوندا بانا گۆونجە سؤزۆ وردی. کیم قئبلەسی اۇلاراق بنی قابوللنەرک بانا اینتیسابتا بولونورسا بن دە اۇنا یؤنلیریم.
بن مۆنکر ایلە نکیر ملکلریندن کسین سؤز آلمئشئمدئر. هر ایکیسیندن دە مۆریدلریمی قابیردە قۇرقوتمامالارئ قۇنوسوندا سؤز آلدئم.”
آللاهئن سؤیلەیەبیلەجگی سؤزلری کندیسی سؤیلەمکتە وە کندیسینی آللاهئن یرینە قۇیماقتادئر، آللاە آدئنا قۇنوشوپ اۇنا ایفتیرا آتماقتادئر. آیرئجا قورئان تک قورتارئجئ آللاهئ گؤستریرکن، گەیلانینین سؤزلری شیرکتن باشقا بیر شەی دگیلدیر.
آللاە حاققئندا بیر باشقا اویدورما دا شؤیلەدیر:
“… عابدولقادیر گەیلانینین حیذمتچیلریندن بیری وفات أدر. حانئمئ عابدولقادیر گەیلانییە گلەرک، أشینین روحونو گری آلماسئنئ ایستەر. گەیلانی موراقابەدەیکن، اؤلۆم ملگینین مۆریدین روحونو سمایا چئقاردئغئنئ گؤرۆر. بونون اۆزەرینە گەیلانی اؤلۆم ملگینە سسلنەرک؛ ‘أی اؤلۆم ملگی دور، حیذمتچیمین روحونو بانا گری ور!’ دەر. اؤلۆم ملگی؛ ‘بن کندیمدن روحلارئ آلمئیۇروم. آللاهئن أمرییلە گلدیم، حیذمتچینین روحونو گری ورەمم’ دەر. گەیلانی، اؤلۆم ملگینین ألیندە بولونان روحلار سپتینی چکیپ آلئر، روحلار دؤکۆلۆر وە حیذمتچیسینین روحونو آلئر. اؤلۆم ملگی آللاە تعالایا؛ ‘أی راببیم، اۇلوپ بیتنلری ألبتتە داحا ایی بیلیرسین. گەیلانی روحلارئ بندن زۇرلا آلدئ،’ دەر. آللاە تعالا، اؤلۆم ملگینە؛ ‘گەیلانی سەوگیلی قولومدور، نیدن روحلارئ کندیسینە ورمەدین؟ دیگر روحلار دا قاچتئ،’ دەیینجە، اؤلۆم ملگی پیشمانلئق دویار…”
بو حورافە آنلاتئملارا آچئقلاما گتیرمک عاقلا زیاندئر. شیرک وە باطئل اینانچلار ایشتە بو شکیلدە منقئبەلرین آراسئنا سۇقولاراق یایئلماقتادئر. یۆجە آللاها یالان ایسناد أتمک، سؤیلەمەدیکلرینی اۇ سؤیلەمیش گیبی گؤسترمک، “منقئبەجی-ماثالجئ” دیندار چەورەدە چۇق یایغئندئر. بو تیپلر گرچک گۆندمیمیز اۇلماسئ گرکن قۇنولاردان اینسانلارئ اوزاقلاشتئراراق آصئلسئز یالانلارلا کیتلەلری اویوشتورورلار. بؤیلەلیکلە واعاظ وریلن جامیعلر، تەوە أکرانلارئ، درگاەلار وس. یرلر “آفیۇنلاما مرکزینە” دؤنۆشۆر. کندیمیز بو کیمسەلردن وە ایفتیرالاردان ساقئنمالئ، باشقالارئنئ دا اویارمالئیئز.
فهمی چچن ایلکای
