آللاهئن حاکیملر حاکیمی اۇلدوغونو، بۆتۆن أورنین صاحیبی اۇلدوغونو اینسانلئغئن تامامئ بیلیر وە قابول أدر. یینە اینسانلارئن چۇغو عیبادتلرینی یئللئق، هافتالئق وە گۆنلۆک اۇلاراق یاپارلار. آللاها ایمان وە گۆون نۇقطاسئندا کندیسینی صامیمی گؤرۆرلر. آنجاق اینسانلاردان باعضئلارئ آللاهئن وردیگی حۆکۆملری قابول أتمە نۇقطاسئندا آللاە ایلە پازارلئق یاپمایا چالئشئرلار. ایشینە گلمەدیگینی دۆشۆندۆگۆ، چاغا اویغون اۇلمایان (!) یا دا چئقارلارئ ایلە اؤرتۆشمەین ایلاهی قانونلارئ گؤرمک بیلە ایستەمزلر. قورئانا گؤرە بو طاوئر کۆفۆر وە شیرکتیر.
وَيَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ وَمَا أُولَئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ ﴿۴۷﴾ وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ ﴿۴۸﴾ وَإِنْ يَكُنْ لَهُمُ الْحَقُّ يَأْتُوا إِلَيْهِ مُذْعِنِينَ ﴿۴۹﴾ أَفِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ أَمِ ارْتَابُوا أَمْ يَخَافُونَ أَنْ يَحِيفَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَرَسُولُهُ بَلْ أُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۵۰﴾ (سورة النور)
بیر دە؛ “آللاها وە رسولۆنە ایناندئق وە ایطاعات أتتیک” دییۇرلار دا، سۇنرا بونون آرقاسئندان یان چیزیۇرلار؛ بونلار مۆمین دگیللردیر. آرالارئندا حۆکمەتمەسی ایچین آللاها وە رسولۆنە چاغرئلدئغئ زامان، باقارسئن کی ایچلریندن بیر قئسمئ یۆز چەویریپ دؤنرلر. آما أگر (آللاە وە رسولۆنۆن حۆکمەتتیگی) حاق، کندی لهینە ایسە؛ اۇنا گؤنۆلدن باغلئ اۇلاراق سایغئ ایلە گلیرلر. قالبلریندە بیر حاسادلئق مئ وار؟ یۇقسا شۆبهە وە ترددۆد ایچیندە میدیرلر؟ یۇقسا آللاە وە رسولۆنۆن کندیسینە ظولۆم وە حاقسئزلئق أدەجگیندن می قۇرقیۇرلار؟ حایئر، آصئل ظالیملر کندیسیدیر! (نور سورەسی؛ 47-50)
یۆجە آللاە بیر قۇنودا حۆکمەتتیگیندە، آللاهئن قۇیدوغو بیر قورال بیزە تبلیغ أدیلدیگیندە؛ “ایشیتتیک وە ایطاعات أتتیک” دەمک، مۆمین اۇلمانئن گرگیدیر. مۆمین آللاهئن وارلئغئنا اینانان دگیل، اۇنون وردیگی حۆکۆملری تارتئشماسئز قابول أدندیر.
إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَنْ يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۵۱﴾ (سورة النور)
آرالارئندا حۆکۆم ورمک ایچین آللاها وە رسولۆنە چاغرئلدئغئ زامان، مۆمینلرین سؤزۆ آنجاق: “ایشیتتیک وە ایطاعات أتتیک” دەمکتن عیبارتتیر. ایشتە اۇنلار قورتولوشا أرنلرین تا کندیسیدیر. (نور سورەسی؛ 51)
یۆجە آللاە بیر حۆکۆم واضع أتتیگی زامان، ایمانلئ أرکک وە قادئنلارئن عاکسی بەیاندا بولونماسئ دۆشۆنۆلەمز، حایاتئن هر آلانئندا حاکیمییت آللاها ماحصوصتور.
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُبِينًا ﴿۳۶﴾ (سورة الأحزاب)
آللاە وە رسولۆ بیر ایشتە حۆکۆم وردیگیندە، اینانمئش بیر أرککلە اینانمئش بیر قادئنئن، ایشلرینی کندی ایستگینە گؤرە بلیرلەمە حاققئ یۇقتور. آللاها وە رسولۆنە عیصیان أدن، آچئق بیر ساپئقلئغا باتئپ گیتمیش دەمکتیر. (آحزاب سورەسی؛ 36)
بو آیت حاققئندا عابدولعازیز بایئندئر شونلارئ سؤیلەمکتەدیر:
“… باعضئ کیمسەلر دە آللاها ایناندئغئنئ آچئقچا سؤیلەر وە آتئیزمی رددەدرلر. آما آللاهئن وە رسولۆنۆن بویروقلارئنئ، کندی آنلایئشئنا گؤرە صئنئفلارا آیئرئر؛ کیمینی قابول أدر، کیمینی دە رددەدرلر. بونلارئن دورومو، قورئاندا یر آلان شەیطانئن دورومونا بنزەر. شەیطانئ اۇ حالە گتیرن آللاهئن بیر تک أمرینی بگنمەمەسیدیر. یۇقسا اۇ؛ آللاها، آحیرت گۆنۆنە وە اینانئلماسئ گرکن بیرچۇق شەیە اینانئر. قورئاندا بونو آچئقچا ایفادە أدن آیتلر واردئر. مۆسلۆمان بو آیتە (یوقارئداکی) اویغون داورانئر.”
آللاهئن هرحانگی بیر حۆکمۆنۆ قابول أتمەین شەیطان گیبی اۇلیۇرسا قورئان ایلە حۆکۆم وریلمەسینە تامامن قارشئ اۇلانئ بویورون سیز دۆشۆنۆن. آللاهئن حۆکمەتمە قۇنوسوندا هیچبیر اۇرتاغئ یۇقتور. اۇ، قارار وریرکن بیریلریندن عاقئل آلماز:
أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُهَا مِنْ أَطْرَافِهَا وَاللَّهُ يَحْكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكْمِهِ وَهُوَ سَرِيعُ الْحِسَابِ ﴿۴۱﴾ (سورة الرعد)
حۆکۆم ورن آللاەتئر؛ اۇنون حۆکمۆنۆ بۇزاجاق هیچ کیمسە یۇقتور. اۇنون حسابلاشماسئ پک چابوقتور. (راعد سورەسی؛ 41)
… وَلَا يُشْرِكُ فِي حُكْمِهِ أَحَدًا ﴿۲۶﴾ (سورة الکهف)
… اۇ، حۆکمۆنە هیچ کیمسەیی اۇرتاق أتمز. (کهف سورەسی؛ 26)
آللاهئن قانونلارئنئ اؤنمسیز گرکسیز گؤرۆپ دئشلاماق آچئقچا کۆفۆردۆر:
… وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ ﴿۴۴﴾ … وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۴۵﴾ … وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ﴿۴۷﴾ (سورة المائدة)
… آللاهئن ایندیردیگی ایلە حۆکمەتمەینلر “کافیرلرین” – “ظالیملرین” – “یۇلدان چئقمئشلارئن” تا کندیسیدیر. (مائیدە؛ 44-47)
آللاهئن ایندیردیگی حۆکۆملری بگنمەینلر، ایستەمەینلر یا دا حۇر گؤرنلر؛ تام آنلامئیلا کۆفرە باتمئشتئر. یۆجە قورئانئن هرحانگی بیر آلاندا (اؤرنگین؛ میراث، بۇشاما، تیجاری حوقوق ایلە ایلگیلی)، هرحانگی بیر قۇنودا واعاظ أتتیگی یاسالارئ، بویروق وە یاساقلارئ قابوللنمەمک، آلای أتمک، گؤرمزدن گلمک یا دا قۇنوشولماسئنئ ایستەمەمک وەیاحود گۆندمە گلمەسینە مانیع اۇلماق، آصلئندا “کافیر” اۇلماقتئر.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا فَتَعْسًا لَهُمْ وَأَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ ﴿۸﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَرِهُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿۹﴾ (سورة محمد)
کافیرلیک أدنلرە گلینجە، اۇنلارئن حاق أتتیگی یئقئلئپ گیتمکتیر! آللاە اۇنلارئن عامللرینی بۇشا چئقارئر. بونون سببی؛ آللاهئن ایندیردیگیندن حۇشلانماماسئدئر. آللاە دا بونون ایچین اۇنلارئن عامللرینی یۇق سایمئشتئر. (موحاممد سورەسی؛ 8-9)
فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ ﴿۲۷﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿۲۸﴾ (سورة محمد)
ملکلر اۇنلارئن یۆزلرینە وە آرقالارئنا ووراراق جانلارئنئ آلئرکن دورومو ناسئل اۇلاجاق؟ بو اۇنلارئن آللاهئ غاضابلاندئران شەیلرە اویماسئ وە اۇنون رئضاسئنا سبب اۇلاجاق شەیلری بگنمەمەسیندن دۇلایئدئر. آللاە اۇنلارئن عامللرینی بۇشا چئقارمئشتئر. (موحاممد سورەسی؛ 27-28)
گۆنۆمۆزدە؛ “چاغئمئزا اویماز، بو دەویردە بو اۇلور مو! بونلارئن حۆکمۆ گچتی، أسکیدن اؤیلەیدی” وس. آلای دۇلو ایفادەلرلە آللاهئن ایندیردیگی حۆکۆملرین دئشلاندئغئنا تانئقلئق أدیۇروز. بو کیمسەلر بیلینچلی بیر شکیلدە بونو یاپیۇرلارسا، ایسلام دینینین دئشئندادئرلار.
