(13)
غئیبت
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ ﴿۱۲﴾ (سورة الحجرات)
أی اینانئپ گۆوننلر! وارسایئملارئن چۇغوندان قاچئنئن. باعضئ وارسایئملار کیشییی دۇغرولاردان اوزاقلاشتئرئر. کیمسەنین گیزلی حاللرینی آراشتئرمایئن؛ بیربیرینیزی آرقادان چکیشتیرمەیین. حانگینیز اؤلۆ قاردشینیزین أتینی یەمک ایستەر کی! بوندان تیکسینیرسینیز. آللاەتان چکینین؛ آللاە دؤنۆشلری (تؤوبەلری) قابول أدر؛ ایکرامئ بۇلدور. (حوجورات سورەسی؛ 12)
“یا رسولوللاە! غئیبت نەدیر؟” دییە سۇرولدو. بونون اۆزەرینە: “بیرینیزین، قاردشینی حۇشلانمایاجاغئ شەیلە آنماسئدئر.” آچئقلاماسئ یاپتئ. اۇرادا بولونان بیر آدام: “یا بنیم سؤیلەدیگیم اۇندا وارسا، (بو دا مئ غئیبتتیر؟) دەدی. رسولوللاە: “أگر سؤیلەدیگین اۇندا وارسا غئیبتینی یاپمئش اۇلدون. أگر سؤیلەدیگین اۇندا یۇقسا، بیر دە بۆهتاندا (ایفتیرادا) بولوندون دەمکتیر.” بویوردو. (أبوداوود، تیرمیذی)
دگرلی گنچلر،
گۆنلۆک حایاتئمئزدا قارارلار وریرکن باعضئ وارسایئملاردا بولونوروز. بونون ایچین باعضئ گؤسترگەلردن یۇلا چئقارئز. اؤرنگین هاوانئن بولوتلو اۇلماسئ یاغمورون یاغاجاغئنئن گؤسترگەسیدیر. بو گؤسترگەلری دیققاتە آلاراق کندی حایاتئمئزا یؤن ورمەمیزدە بیر ساقئنجا یۇقتور؛ آنجاق اینسانلار حاققئندا وارسایئملاردا بولونماق بو قادار باسیط بیر ایش دگیلدیر. اینسانلار حاققئندا وارسایئملارئمئز، اۇنلارا قارشئ توتوموموزو دا أتکیلەر. اۇنلار حاققئندا اؤن یارغئلئ اۇلمامئزا، اۇ کیشی حاققئنداکی گرچکلردن اوزاقلاشمامئزا نەدن اۇلابیلیر. بو تۆر وارسایئملاردا بولونماق، اۇقودوغوموز آیتلە یاساقلانمئشتئر.
دگرلی گنچلر،
بو آیتتە یاساقلانان شەیلردن بیری دە اینسانلارئن گیزلی حاللرینی آراشتئرماقتئر. یاشامئمئزدا چەورەمیزدەکیلرلە پایلاشتئغئمئز شەیلر اۇلدوغو گیبی، کندیمیزە ساقلادئغئمئز شەیلر دە واردئر. فارض أدەلیم کی، دویغولارئنئزئ یا دا باشقالارئنئن بیلمەسینی ایستەمەدیگینیز باعضئ اۇلایلارئ دا یازدئغئنئز بیر گۆنلۆگۆنۆز وار. عائیلەنیزدن بیری یا دا بیر آرقاداشئنئز طارافئندان، سیزدن ایذین آلئنمادان بو گۆنلۆگۆن بولونوپ اۇقونماسئنئ ایستەر میسینیز؟ چۇغونوز بوندان حۇشلانمایاجاقتئر. چۆنکی هیچ کیمسە کندینە اؤزل شەیلرین اۇرتایا ساچئلماسئندان حۇشلانماز.
شیمدی بو اؤرنکتن یۇلا چئقاراق گۆنلۆک حایاتئمئزداکی باعضئ داورانئشلارئمئزئ داحا دیققاتلی دۆشۆنەلیم. دیەلیم کی ایکی آرقاداشئنئز بیر کنارا چکیلمیش، آرالارئندا قۇنوشویۇر. سیز دە بیرقاچ مترە اؤتەلریندە دورویۇرسونوز وە قۇنوشتوقلارئنئ دویابیلەجک دورومداسئنئز. سیزجە نە یاپمانئز گرکیر؟ اۇرادا قالئپ سؤیلەدیکلرینی دینلەملیسینیز، یۇقسا اوزاقلاشمالئ مئسئنئز؟ آنلئق بیر دۆشۆنجە، “اۇرادا قالئپ، سؤیلەدیکلرینی دینلەملیییم.” دەسە دە اۇنا اویمایئن. کندینیزی آرقاداشلارئنئزئن یرینە قۇیون وە کندینیزە یاپئلماسئنئ ایستەمەدیگینیز بیر شەیی باشقاسئنا یاپمایئن.
دگرلی گنچلر،
آللاهئن بیزلرە یاساقلادئغئ ایشلری یاپمایا هوەسلندیرن اۇ آنلئق دۆشۆنجەلر، شەیطان وسوسەسیدیر. درحال أعوذۆ-بسملە چکەرک بو دۆشۆنجەدن آللاها سئغئنئن وە اۇرادان اوزاقلاشئن؛ چۆنکی قۇنوموزون باشئندا سوندوغوموز آیتتە، اینسانلار حاققئندا وارسایئملاردا بولونمانئن یانئندا، اۇنلارئن گیزلی حاللرینی آراشتئرماق دا آچئقچا یاساقلانمئشتئر.
بونلار، غئیبت یاعنی دەدیقۇدو گۆناهئنئن اؤنۆنۆ آچان أن بۆیۆک أتکنلردیر. ذاتن، اۇقودوغوموز حادیثی شریف دە غئیبتین نە اۇلدوغونو دتایلئجا آنلاتماقتادئر. بیر کیشی حاققئندا اۇنون یۇقلوغوندا کؤتۆ شەیلر سؤیلەرکن، “قۇنوشتوقلارئمئزدا نە وار کی، بیز ذاتن اۇلانئ سؤیلۆیۇروز.” دیەمزسینیز.
اینسانلار حاققئندا، اۇنلاردا بولونان کؤتۆ اؤزللیکلری قۇنوشماق غئیبتتیر. اۇنلاردا بولونمایان کؤتۆ اؤزللیکلری سانکی اۇنلاردا وارمئش گیبی قۇنوشویۇرسانئز، بو دا ایفتیرادئر. ایکیسی دە حارامدئر. غئیبت أتمەنین اؤلۆ اینسان أتی یەمەیە بنزتیلمەسی دە، اۇنون نە قادار تیکسیندیریجی بیر داورانئش اۇلدوغونو آنلامامئزئ ساغلار.
دگرلی گنچلر،
غئیبت سادەجە قۇنوشاراق یاپئلماز. گۆنۆمۆزدە بلۇگلاردا، سۇسیال مدیادا تانئدئق تانئمادئق پک چۇق کیشی حاققئندا یازئشاراق دا غئیبت یاپئلئیۇر. أگر سیز دە بؤیلە بیر گۆناها اۇرتاق اۇلدویسانئز، آیتتە بویرولدوغو گیبی، آللاەتان چکینەرک تؤوبە أتملی، یاعنی دؤنۆش یاپمالئسئنئز؛ چۆنکی تؤوبە أتمک بیر یانلئشئ یاپتئقتان سۇنرا یالنئزجا کندی کندینە پیشمان اۇلماق دگیلدیر. تؤوبە أتمک ایچین، یاپتئغئنئز یانلئشتان وازگچمەنیز، مۆمکۆنسە سبب اۇلدوغونوز ضارارئ اۇرتادان قالدئرمانئز وە سۇنرا دا دۇغرو داورانمایا باشلامانئز گرکیر. اؤرنگین بیر گروپتا قۇنوشاراق؛ سانال بیر اۇرتامدا یازئشاراق ایشلەدیگینیز غئیبت سوچونو ایسە یینە عاینئ شکیلدە یازاراق دۆزلتملیسینیز. بۆتۆن بونلارئ یاپمانئن زۇرلوغو دۆشۆنۆلۆرسە، غئیبت سوچونو هیچ ایشلەمەمەنین داحا قۇلای اۇلدوغونو گؤرۆرسۆنۆز.
گۆنلۆک حایاتئمئزئن هر آنئندا آللاهئن یاساقلارئنا اویاراق یاشارساق، اومولور کی قورتولوشا أرریز.
