آللاە یۇلوندا اینفاقئن چارپان أتکیسی اۇلور. فاقیر، آلدئغئ زکات وەیا صاداقایئ تۆکتیر. پارا اۇلاراق وریلمیشسە حارجار. مثەلا باققالا اۇلان بۇرجونو وریر. باققال اۇنو تۇپتانجئیا، تۇپتانجئ ایشچیسینە وریر. ایشچی دە ایحتیاجلارئ ایچین حارجار. بؤیلەجە پیاسا ینی مۆشتریلرە قاووشور.
گلیر وە ثروت، تۇپلومون هر کسیمینە اولاشئر. پارا، یانئنا اوغرادئغئ هر کیشینین ایشینی گؤردۆگۆندن پیاسا جانلانئر. یاپئلان بیر لیرالئق حارجاما، بیر سۆرە سۇنرا یدی یۆز لیرالئق حاتتا داحا چۇق ایش گؤرمۆش اۇلور. بونا سبب اۇلانلار هم ثواب قازانئرلار، هم دە پیاسانئن جانلانمادان دۇلایئ قازانچ ساغلارلار.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
ماللارئنئ آللاە یۇلوندا حارجایانلارئن دورومو، یدی باشاق بیتیرن بیر دانەیە بنزەر. هر باشاقتا یۆز دانە واردئر. آللاە، حایرا حارجایانا قات قات وریر. ایمکانلارئ گنیش اۇلان وە هر شەیی بیلن آللاەتئر. (باقارا سورەسی؛ 261)
فائیض، ثروتین فاقیرلردن زنگینلرە آقماسئنا یۇل آچار. زکات ایسە ثروتین زنگینلردن فاقیرلرە آقماسئدئر. بو دا حالقئن آلئم گۆجۆنۆ آرتئرئر وە اۇنلارئ پیاسانئن ینی مۆشتریلری حالینە گتیریر.
فائیض دارلئغا یۇل آچارکن، اینفاق أدیلن مای؛ قات قات آرتئشا سبب اۇلور.
ورگی-زکات ایلیشکیسی
زکات، قورئاندا یر آلان تک ورگیدیر؛ تمل ایحتیاجلارئن قارشئلانماسئندان سۇنرا آرتان مالدان وریلیر. اۆرتیلن وەیا صاحیب اۇلونان مال جینسیندن آلئندئغئ ایچین اؤدەمەسی قۇلایدئر.
آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
ماللارئندان زکات (صاداقا) آل؛ بؤیلەجە اۇنلارئ آرئندئرمئش وە گلیشتیرمیش اۇلورسون. بیر دە اۇنلار ایچین دوعا أت؛ سنین دوعان اۇنلارئ راحاتلاتئر. هر شەیی دینلەین وە بیلن آللاەتئر. (تەوبە سورەسی؛ )
چارداقلئ، چارداقسئز باحچەلری، یەمەسی فارقلئ حورمالارئ وە أکینلری، بیربیرینە بنزەین وە بنزەمەین زەیتینلری وە نارلارئ وار أدن اۇدور. بونلار اۆرۆن ورینجە اۆرۆنلریندن یەیین. حاصاد گۆنۆندە دە اۇنون حاققئنئ (زکاتئنئ) ورین. (أنعام سورەسی؛ )
أی مۆمینلر! قازاندئقلارئنئزئن اییلریندن وە یردن سیزین ایچین چئقاردئغئمئز شەیلردن حایرا حارجایئن! گؤزۆنۆزۆ قاپامادان آلمایاجاغئنئز کؤتۆ شەیلردن ورمەیە قالقمایئن! بیلین کی، آللاە زنگیندیر نە یاپارسا گۆزلینی یاپار. (باقارا سورەسی؛ )
صاداقالار (زکاتلار) سادەجە فاقیرلر، چارەسیزلر (ایشسیزلر)، زکات ایشیندە چالئشانلار وە قالبلری ائسئندئرئلانلار ایچیندیر. بیر دە أسیرلر، بۇرچلولار، آللاە یۇلوندا (قامو حیذمتیندە) وە یۇلجولار (اولاشئم) اوغروندا حارجانئر. بونلار آللاە طارافئندان فارض قئلئنمئشتئر. بیلن وە قارارلارئ دۇغرو اۇلان آللاەتئر. (تەوبە سورەسی؛ )
زکات، آلت گلیر گروپلارئنئ ورگی یۆکۆندن تامامن قورتارئر، فاقیرلر وە بۇرچلولار، قارشئلئقسئز اۇلاراق دستکلنیر، سیگۇرتایا وە أمکلی صاندئغئنا ایحتیاج قالماز. کیرادان، أنرژیدن وە تۆکتیم ماللارئندان دۇلایئ ورگی وریلمز وە مۆتشببیثین اؤنۆ آچئلئر. فائیضین سبب اۇلدوغو فیات آرتئشلارئ دا اۇلمایئنجا اۆرتیم مالیەتلری جیددی آنلامدا دۆشر وە اولوسلارآراسئ پیاسادا چۇق ایی بیر رقابت شانسئ یاقالانئر.
کرەدی أکۇنۇمیک فاعالیەت دگیلدیر
داحا سۇنرا 110 لیرا آلماق اۆزرە 100 لیرا ورمک، یاعنی فائیضلی بۇرچ، أکۇنۇمیک فاعالیەت دگیلدیر. أکۇنۇمیک فاعالیەت، آلئنان بۇرجون قوللانئلماسئیلا باشلار. بو فاعالیەتین بۇرچلانما سۆرەسی ایچیندە کارلا سۇنوچلانماسئ گارانتی أدیلەمەدیگی ایچین فائیض، أکۇنۇمیک فاعالیەتین باشارئسئنئ أنگللـەیجی بیر یۆکتۆر.
أکۇنۇمی بۇرجا دایاندئرئلاماز، ایستەرسە بیر بؤلۆمۆ هیبە اۇلسون. چۆنکۆ بۇرجو اؤدەمە تاریحی ایلە أکۇنۇمیک فاعالیەتین سۇنوچلانما تاریحی بیربیرینە دنک گلمز وە مۆتشببیث سئقئنتئیا گیرر. ورگی، سیگۇرتا، کیرا وە دیگر ماصرافلار وە رقابت دە دەورەیە گیرینجە ایشورنلر ماللارئنئ، دۆشۆک فیاتلا ألدن چئقارئپ هم ایشسیز هم بۇرچلو قۇنوما دۆشر وە چالئشتئردئقلارئ کیشیلرلە بیرلیکتە ایش آرامایا باشلارلار.
اینسانلارئ بو حالە گتیرن پارا بابالارئ، اۇنلارئن دردلرییلە ایلگیلنمەدیگی ایچین بۆتۆن یۆک دەولتە قالئر. دەولت دە بو آغئر یۆکۆ قالدئرامایئنجا ورگیلری آرتئرئر. یەدیگی، ایچتیگی وە قوللاندئغئ شەیلردن دۇلایئ ورگی ورمک زۇروندا قالان واطانداش ایسە هر گچن گۆن داحا بۆیۆک سئقئنتئلارا گیرر.
بۆیۆک بیر کسیم اۆرتیمدن چکیلینجە دئشارئدان مال وە حیذمت آلما ایحتیاجئ دۇغار. بونون ایچین یابانجئ پارا گرکیر. گرچک دگری صئفئر اۇلان کاغئدلاردان وەیا بانکا قایئدلارئندان عیبارت اۇلان بو حایالی پارا، بۇرچ آلئناراق اۆلکەنین گرچک دگرلری یابانجئلارا ایپۇتک أدیلیر. اۇنلارلا مال آلئنابیلییۇر اۇلماسئ، ایشین بو یؤنۆنۆ گؤرمەیی أنگللـەر. یرلی بانکالارئن یاپتئغئنئ بو دفعا اولوسلارآراسئ کرەدی قورولوشلارئ یاپمایا باشلار وە اۆلکەنین تامامئنئ کندی کؤلەلری حالینە گتیریرلر.
آللاهئن ألچیسی شؤیلە دەمیشتیر:
“فلاکتە سۆرۆکلەین یدی شەیدن ساقئنئنئز.”
-أی آللاهئن ألچیسی نەلردیر اۇنلار؟
-آللاها اۇرتاق قۇشماق، سیحیر، حاقلئ سببلە اۇلماسئ بیر یانا آللاهئن دۇقونولماز قئلدئغئ بیر جانئ اؤلدۆرمک، فائیض یەمک، یتیم مالئ یەمک، دۆشمانا تۇپلو هۆجوم یاپئلاجاغئ سئرادا ساواشتان قاچماق وە کؤتۆ یۇللا ایلگیسی اۇلمایان ناموسلو مۆمین قادئنلارا زینا ایفتیراسئندا بولونماقتئر.” (بوحاری)
آللاهئن ألچیسی بیر دە شؤیلە دەمیشتیر:
“آللاە فائیضی ییەنە وە یەدیرنە لاعنت أتسین. (بوحاری)
سۇنوچ
سۇن ایکی عاصئردئر دیققاتلر، کرەدی سیستمی اۆزریندە یۇغونلاشتئغئ ایچین حۆر پیاسا وە اۇرتاقلئق سیستمی اونوتولمایا یۆز توتموش، گلیر وە ثروت، هیچبیر دگر اۆرتمەین پارا بابالارئنئن ألینە گچمیشتیر. دنگەلر آنجاق حۆر پیاسا وە اۇرتاقلئق سیستمییلە دۆزلەبیلیر. هیچ واقیت قایبەتمەدن فائیضی قالدئرئپ کرەدی سیستمینی دەورە دئشئ بئراقماق گرکیر. بؤیلەجە اینسانلار جبلریندە ینیدن پارا گؤرمەیە، کندیلرینی وە اۆلکەلرینی ایپۇتکتن قورتاراراق حۆرریەتین تادئنا وارمایا باشلایاجاقدئر.
