حض. موحاممد (ص) بویوردولار:
“أولنینیز، بۇشانمایئنئز! زیرا بۇشانما دۇلایئسئیلا عارش تیترەر…”
هر اینسان باشلئ باشئنا بیر عالمدیر. مرحامت مفهومونون اۇرتادان قالقماسئ، اینسانلارئن بیربیرلرینە آجئمامالارئ، حایاتئ یاشانئلماز قئلمئشتئر. هرکسی کندی حایاتئندا کۆچۆک بیر فئرعاوونلوق یاپمئشتئر. گۆچلۆ، گۆجۆ یتنی أزمیشتیر.
گۆچلۆلرین دائیما آلتئنداکیلری أزدیگی، عادالتین دگیل گۆجۆن حاکیم اۇلدوغو اۇرتامئن سۇنوجوندا یا موسالار، آسیەلر یا دا بونا آلئشان کؤلە روحلو اینسانلار اۇلوشموشتور. موسا وە آسیە رۇلۆنۆ اۆستلننلر دە، کؤلە رۇلۆنۆ اۆستلننلر دە چۇق چالئشمئش، چۇق غایرت أتمیشلردیر. سۇنوندا کؤلەلر أفندیلرینی ممنون أدەمەییپ هر سفریندە آجئ چکرکن، موسالار، آسیەلر عالملرین راببینی ممنون أدیپ، هم بو دۆنیا هم دە آحیرت موتلولوغونا أرمیشلردیر. نیتەکیم دۆنیا بیر مۆجادلە آلانئدئر.
بیزە اولاشتئردئغئ وە یاشانتئسئ ایلە بیزە واحیی آنلاتان حض. موحاممدین (ص)؛ “آللاە قاتئندا أن سەویلمەین حلال بۇشانمادئر.” (أبوداوود) بویورماسئ، بۇشانما ایچین قاپئلارئن تامامن قاپالئ اۇلمادئغئنئ، لاکین سەویلمەین بیر ایش اۇلدوغونو بلیرتمیشتیر.
کیشیلیک اؤزللیکلرینی، جینسل وە کۆلتۆرل اویومو، أکۇنۇمیک یترلیلیگی گؤز اؤنۆنە آلئنمادان یاپئلان أولیلیکلردە، تۇپلومسال دگیشیمین حایاتئمئزا قاتتئغئ فارقلئلئقلارئ دا گؤرەمەیینجە، سۇلوقلار ماحکمە قاپئلارئندا آلئنماقتادئر.
نەوین مریچین “فتوا سۇرولارئندا دگیشن قادئن یاشامئ” کیتابئنداکی تثبیتی بو نۇقطادا اۇلدوقچا ماعنیداردئر:
“أرککلرین پارا قازانمایا باشلایئنجا ایلک ایشلری؛ أشلریندن آیرئلماق، قادئنلارئن ایسە یۇقسوللوق وە أشیندن شیددت گؤردۆگۆ زامان داعوا آچماقتئر.”
مریچ دوامئندا بۇشانما سببلرینی سئرالئیۇر: باشتا شیددتلی گچیمسیزلیک، ترک، زانی، عاقئل حاستالئغئ، جۆرۆم، حایثیەتسیزلیک ایلە جانا قاصئد وە کؤتۆ موعاملە گلمکتەدیر.
بۇشانماق؛ حایاتئن چکیلمز اۇلوپ، آحیرتینی دە ییتیرەبیلەجگینی دۆشۆنۆلن بیر برابرلیگین سۇنوجودور.
جنابئ آللاە بۇشانمایئ شو شکیلدە آنلاتمئشتئر:
بۇشانماق ایکی دفعادئر. بونلار یا اییلیکلە توتماق (گری آلماق) یا دا گۆزل وە عادالتلی بیر شکیلدە سالئورمکتیر. قادئنلارا وردیکلرینیزدن، (بۇشانما أثناسئندا) بیر شەی آلمانئز سیزە حلال اۇلماز. آنجاق أرکک وە قادئن آللاهئن سئنئرلارئندا قالئپ، أولیلیک حاقلارئنئ تام تاطبیق أدەمەمکتن قۇرقارلارسا بو دوروم مۆستثنا… أی ایمان أدنلر! سیز دە قارئ ایلە قۇجانئن، آللاهئن سئنئرلارئنئ حاققئیلا موحافاظا أتمەلریندن شۆبهەیە دۆشرسنیز، (قادئنئن سربست بۇشانماسئ ایچین) أرکگە فیدیە ورمەسیندە هر ایکی طاراف ایچیندە گۆناە یۇقتور. بو سؤیلننلر آللاهئن قۇیدوغو سئنئرلاردئر. ساقئن اۇنلارئ آشمایئن. کیم آللاهئن سئنئرلارئنئ آشارسا، ایشتە اۇنلار ظالیمدیرلر. (باقارا سورەسی؛ 229)
آللاهئن أمری، پەیغامبرین قاولی ایلە قورولان أولیلیکلر، یینە آللاهئن أمری ایلە بۇزولمالئدئر. حوقوقی بیر سۆرچ اۇلان بۇشانمادا تۆم پرۇسدۆرلر یرینە گتیریلملیدیر. سۇنوجوندا ماغدور اۇلماق دا واردئر. ماظلومون دوعاسئ ایلە آرادا پردە اۇلمادئغئ بیلینن بیر گرچکتیر. ماظلومون بددوعالارئنا گلمەمک گرکیر. عاکسی تاقدیردە قارشئسئندا عالملرین یگانە صاحیبی حاق تعالایئ بولاجاقتئر.
أرکگین بۇشانمایئ، حانئمئن ایستەمەمەسی حانئمئ وازگچیرەجک اییلیگی یاپماسئنا ایمکان ورەجک بیر زامانا ایحتیاجئ اۇلماسئنئ گرکلی قئلماقتادئر. اۆچ آیئن سۇنوندا بلکی حانئم أشینە کندینی عاففەتتیرەجکتیر.
حانئمئن أوی ترک أتمەمەسی، بەیینین دە بونو ایستەمەمەسی گرکیر. بو اۆچ آیلئق دؤنمدە عادت واقیتلری سایئلمالئ، سایانئن دا أرکک اۇلماسئ ایستنمکتەدیر. هر رگلینین عاقابیندە شاهیدلر أشلیگیندە بۇشاما ایستگی تکرار أدیلملیدیر. بو دؤنم ظارفئندا آصلا جینسل برابرلیک یاشانمامالئدئر.
بو دؤنم ایچیندە بۇشامایئ حالا ایستەین بەیلرە دە حاق تعالا وردیکلری مهری گری آلماماسئنئن تاقوایا (باقارا سورەسی؛ 237) داحا اویغون اۇلدوغونو بلیرتمیشتیر. حانئم بۇشانماق ایستەرسە آلدئقلارئ مهیرلری ورەرک ماحکمەیە باشوورمالئدئر.
بو سۆرچتە یاشانانلار یئپراتئجئ ایمتیحانئن بیر پارچاسئدئر. کیملر قازانانلاردان اۇلماق ایستییۇرسا آنلاماق وە یاشاماق زۇروندادئر.
حاصئلئ کلام؛ آنلایانا سیوریسینک ساز، آنلامایانا داوول زورنا آزدئر.
آسیە تۆرکان – عائیلە دانئشمانئ
