(4)
نەیە ایمان أدییۇروز؟
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي نَزَّلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْكِتَابِ الَّذِي أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ يَكْفُرْ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ﴿۱۳۶﴾ (سورة النساء)
أی اینانئپ گۆوننلر! آللاها، ألچیسینە، اۇ ألچییە ایندیردیگی کیتابا وە داحا اؤنجە ایندیردیگی کیتابلارا اینانئپ گۆونین. کیم آللاهئ، ملکلرینی، کیتابلارئنئ، ألچیلرینی وە آحیرت گۆنۆنۆ گؤرمزلیک أدر دە کافیر اۇلورسا ایشتە اۇ، گرچکتن اییجە ساپئتمئش دەمکتیر. (نیسا سورەسی؛ 136)
دگرلی گنچلر،
“دین درسی” دەنینجە، حپینیزین عاقلئنا گلن، ایلک اۇقولدان بری اؤگرتیلن بللی بیلگیلر واردئر. بونلاردان ایلکی، نەلرە ایمان أتتیگیمیزدیر. بو بیلگییی قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز نیسا سورەسی؛ 136-نجئ آیتتن اؤگرنەبیلدیگیمیز گیبی، باقارا سورەسی؛ 177-نجی آیتتن دە اؤگرنەبیلیریز:
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ … ﴿۱۷۷﴾ (سورة البقرة)
اییلیک، یۆزۆنۆزۆ دۇغو وە باتئ طارافئنا چەویرمەنیز دگیلدیر. اییلیک؛ آللاها، آحیرت گۆنۆنە، ملکلرە، کیتابلارا وە نبیلرە اینانئپ گۆونن کیشینین یاپتئغئدئر.” (باقارا سورەسی؛ 177)
بو آیتلردە دگیشیک شکیللردە سئرالانان ایمان أساسلارئ آللاها، ملکلرە، کیتابلارا، نبیلرە وە آحیرتە ایمان اۇلماق اۆزەرە بش ایلکەدە تۇپلانمئش وە گلەنکسل “آمنتۆ” دوعاسئندا بولونان “قادر اینانجئ” بونلار آراسئندا ذیکرەدیلمەمیشتیر.
دگرلی گنچلر،
آللاهئن یاراتتئغئ هر شەی، اۇنون وارلئغئنئن بیر گؤسترگەسیدیر. “آللاها ایمان” أتمیش اۇلماق ایچین هرکسین، کندینی وە چەورەسینی گؤزلملەیەرک آللاهئن وارلئغئ وە بیرلیگینی، هر شەیین صاحیبی وە یؤنتیجیسی اۇلدوغونو، هر شەیین اۇنا موحتاج اۇلدوغونو قابول أتمەسی گرکیر. ذاتن آللاە اینسانئ، بونلارئ آنلایئپ قابول أدەجک یاپئدا یاراتمئشتئر.
ایمانئن ایکینجی شارطئ، “ملکلرە ایماندئر“. کائیناتداکی هر شەیین دۆزنینی سۆردۆرمەسی ایچین “چالئشان گؤرەولیلر” واردئر. بونلارئن بیر قئسمئ اینسانلارئ قۇروماقلا، بیر قئسمئ دا نەلر یاپتئقلارئنئ قایدەتمکلە گؤرەولیدیر. بو اینسان گؤزۆیلە گؤرۆنمەین گؤرەولیلرە “ملک” آدئ وریلیر. قورئاندا دا آدئ أن چۇق گچن ملک ایسە جبرائیلدیر. آللاە، واحیینی جبرائیلە ایلتیر. اۇ دا دیگر ملکلرین قۇروماسئیلا گۆونلی بیر شکیلدە آللاهئن ألچیلرینە بیلدیریر. ألچیلر، آلدئقلارئ بو واحیی اؤنجە کندیلری قاورار، سۇنرا دا چەورەسیندەکیلرە اۇلدوغو گیبی آقتارئر.
واحی آلان کیشیلرە “نبی” دەنیر. ایمانئن اۆچۆنجۆ شارطئ نبیلرە ایماندئر. نبیلر، آللاەتان آلدئقلارئ سارغئتلارئ اینسانلارا اۇلدوغو گیبی اولاشتئرئرکن “رسول” دییە آدلاندئرئلئر. قورئاندا؛ ایمانئن شارطلارئنئن سایئلدئغئ آیتلرین تۆرکچە چەویریلریندە “پەیغامبر” یازابیلیر؛ آنجاق بیلەلیم کی قوللانئلان عارابچا سؤزجۆک “رسول” وەیا “نبیدیر“.
ایمانئن دؤردۆنجۆ شارطئ کیتابلارا ایماندئر. آللاە، ایلک اینسان آدمدن (ع) بری، اینسانلارا دۇغرویو یانلئشئ گؤسترمک ایچین آرد آردا دیزەرک آیتلر ایندیرمیشتیر. بونلار اینسانلار طارافئندان یازئیا گچیریلەرک جیلدلنمیشتیر. بؤیلەجە ایلاهی کیتابلار اۇرتایا چئقمئشتئر. بو کیتابلارداکی اینانچ أساسلارئ وە تمل قوراللار عاینئدئر؛ آنجاق اینسانلار زامانلا بو کیتابلارداکی آیتلرین باعضئلارئنئ گیزلەمیش، باعضئلارئنئن دا اؤنۆنە آرقاسئنا أکلەمەلر یاپمئشلار.
بونا راغمن، “دۇغرو بیلگی یاعنی آللاهئن ذیکری“، یریۆزۆندە هر زامان قۇرونموش وە اولاشماق ایستەینلر ایچین قوللانئما حاضئر بولونموشتور. قورئانئ کریمین اؤنجەکی کیتابلارداکی بیلگیلردن باحثەتمەسی دە بونو گؤستریر. بیز دە داحا اؤنجەکی کیتابلارئن قورئانلا اۇرتاق اۇلان اینانچ أساسلارئنا، تمل قوراللارئنا وە قورئانئن بونلارئ اۇنایلایئجئ نیتەلیکتە اۇلدوغونا اینانماقلا یۆکۆملۆیۆز.
ایمانئن بشینجی شارطئ دا آحیرتە ایماندئر. آحیرت، بو دۆنیادان سۇنراکی حایاتا وریلن ایسیمدیر. دۆنیانئن سۇن گۆنۆ گلدیگیندە یریۆزۆندەکی بۆتۆن جانلئلار اؤلەجک، سۇنرا آللاە حپسینی ینی بیر بدنلە دیریلتەجک وە دۆنیادایکن یاپتئقلارئ ایچین حسابا چکیلەجکتیر. اینسانلار آحیرتتە، دۆنیادا یاپتئقلارئ ایی شەیلرە قارشئلئق اۇلاراق قات قات فاضلا اییلیک گؤرەجکلر؛ دۆنیادا یاپتئقلارئ کؤتۆ شەیلرین ایسە تام قارشئلئغئنئ آلاجاقلاردئر.
تۆم بونلارا ایمان أدن اینسانلار ایچین قورئانئ کریمدە چۇق گۆزل مۆژدەلر واردئر:
إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿۲۷۷﴾ (سورة البقرة)
اینانئپ گۆونن، ایی ایشلر یاپان، نامازئ تام قئلان وە زکاتئ ورنلر، راببی قاتئندا اؤدۆلۆ حاق أدرلر. اۇنلارئن اۆزەریندە بیر قۇرقو اۇلماز، اۆزۆنتۆ دە چکمزلر. (باقارا سورەسی؛ 277)
بؤیلە کیشیلردن اۇلابیلمک دوعاسئیلا، اومولور کی قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز.
