(17)
گرچک باشارئ
وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى ﴿۳۹﴾ (سورة الفجر)
اینسانئن کندی چالئشماسئندان باشقاسئ کندینە عائید دگیلدیر. (نجم سورەسی؛ 39)
“بیرینیزین سئرتئندا اۇدون دستەسی تاشئماسئ، اینسانلارا گیدیپ أل آچماسئندان داحا اییدیر -(ایستەدیگی کیشی) ورسین وەیا ورمەسین-” (بوحاری؛ نسائی)
دگرلی گنچلر،
بوگۆن بیرآز نۇتلارئنئزدان سؤز أدەلیم. کارنە گۆنۆ یاقلاشئیۇر. کارنەنیزی ألینیزە آلدئغئنئزدا کیمینیز سەوینەجکسینیز، کیمینیز دە بیرآز اۆزۆلەبیلیر. چۆنکی بکلنتیلر ایلە گرچکلر هر زامان بیربیرینی توتمایابیلیر. ایشتە بوگۆن بکلنتیلریمیزلە چالئشئپ چابالامالارئمئز آراسئنداکی باغدان سؤز أتمک ایستییۇروز سیزلرە.
قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز آیتتە، اینسانئن ألدە أدەجگی قارشئلئغئن کندی غایرتینە باغلئ اۇلدوغو بلیرتیلمکتەدیر. بونو شو شکیلدە آچابیلیریز: مثەلا هیچ درس چالئشمادان بیر سئناوا گیردینیز. ایی بیر نۇت آلمایئ اومابیلیر میسینیز؟ کۇپیا چکمەدیکچە یا دا سۇرولار اؤنجەدن بیلدیگینیز یردن چئقمادئقچا، حایئر!
اؤنجەدن بیلدیگینیز یردن سۇرولماسئ دا یینە سیزین اؤنجەکی چالئشمانئزئن قارشئلئغئنئ آلمانئز دەمکتیر. ایشتە بو یۆزدن، دوەنیزی ساغلام قازئغا باغلایئپ سئناودان اؤنجە درس چالئشماق زۇرونداسئنئز. ألبتتە چالئشانلا چالئشمایان بیر اۇلمایاجاقتئر.
دگرلی گنچلر،
اونوتمایئن کی، کندی أمگینیز چۇق اؤنملیدیر. أمگینیز سیزی گلیشتیریر وە یۆجلتیر. اینسانئن کندی أمگییلە ألدە أتتیگی بیر سۇنوچ، باشقالارئندان ایستەیەرک ألدە أدیلندن چۇق داحا دگرلیدیر. بورادا، هیچبیر زامان باشقالارئندان یاردئم ایستەمەیەلیم دەمییۇروز. اؤنجە، ألیمیزدن گلنین أن اییسینی یاپالئم دییۇروز. کندی ألیمیزدن گلن بۆتۆن غایرتی گؤستردیکتن سۇنرا، یینە دە یاپامادئغئمئز شەیلر اۇلورسا، آنجاق اۇ قۇنولاردا یاردئم ایستەیەلیم.
مثەلا، اؤگرتمنیمیز بیر اؤدەو وردی. بو اؤدەوی داحا هیچ اۇقومادان، تامامئنئ کندیمیزین یاپئپ یاپامایاجاغئمئزا بیلە باقمادان، آننە-بابامئزدان یا دا آرقاداشلارئمئزدان یاردئم ایستەیەرک یاپمامئز دۇغرو دگیلدیر. اؤنجەلیکلە اؤدەوی ألیمیزە آلئپ باشتان سۇنا اۇقومالئیئز. کندی باشئمئزا یاپمایا چالئشمالئیئز. بۆتۆن اؤدەو بیتتیکتن سۇنرا آنلامادئغئمئز یرلری بیلنلرە دانئشمالئیئز.
بؤیلەجە هم اؤگرندیکلریمیزی پکیشتیرمیش اۇلوروز، هم دە آنلامادئغئمئز یرلری داحا ایی آنلاما فئرصاتئ بولوروز. بو شکیلدە، باشقالارئنئن گؤزۆندە دە قۇلایجا، قابا تاعبیرییلە بلشچی گؤرۆنمکتن قورتولموش اۇلوروز. دانئشمانئن نە اۇلدوغو قۇنوسوندا دا قئسا بیر بیلگی ورەلیم. دانئشماق، بیر ایشی یاپما یؤنتملری قۇنوسوندا فیکیر آلماق، تاقئلدئغئمئز یرلردە آراشتئرمایا ناسئل دوام أدەجگیمیزی سۇرماق، یاعنی بیر یؤنلندیرمە ایستەمکتیر. بیر ایشی باشتان سۇنا باشقاسئنا یاپتئرماق، دانئشماق دگیلدیر.
دگرلی گنچلر،
اؤدەولرینیزدە باشقالارئندان سۆرکلی دستک آلئیۇرسانئز، بو سیزین گرچک آنلامدا اؤگرنمەدیگینیزی دە گؤستریر. بؤیلە یاپارسانئز، سئناولاردا تک باشئنئزا قالدئغئنئزدا باشارامازسئنئز. هلە گرچک حایاتتا بونلارئ اویغولاماق زۇروندا قالئرسانئز، هدفلرینیزە اولاشامازسئنئز. بو دا چۇق اۆزۆجۆ اۇلابیلیر.
بؤیلە بیر دوروملا قارشئلاشئرسانئز، باشا دؤنۆپ تام آنلامئیلا اؤگرنمک وە کندی باشئنئزا چؤزۆمە اولاشماق ایچین چابا صارف أتملیسینیز. یارئن اؤبۆر گۆن کندینیزین وە عائیلەنیزین گچیمینی ساغلامانئز گرکتیگیندە، کیمسە سیزین اؤدەولرینیزە یاردئم أتتیگی گیبی سیزە یاردئم أتمەیەجکتیر. بۆیۆیۆنجە، حایاتتاکی پرۇبلملری چؤزمکلە باش باشا قالاجاقسئنئز.
بو یۆزدن زۇرلوقلارا شیمدیدن حاضئرلانمالئ، کندی ایشلرینیزین سۇروملولوغونو آلمایا گؤنۆللۆ اۇلمالئ وە کندی گؤرەولرینیزی کندینیز حاللـەتملیسینیز. یوقارئداکی حادیثی شریفتە دە اۇقودوغوموز گیبی: “بیرینیزین سئرتئندا اۇدون دستەسی تاشئماسئ، ایستەدیگی کیشی ورسین وەیا ورمەسین، اینسانلارا گیدیپ أل آچماسئندان داحا اییدیر.”
دگرلی گنچلر،
سئناولار بیزی حایاتا حاضئرلار دەمیشتیک. آصلئندا حایاتئن کندیسی بۆیۆک بیر سئناودئر. ایمتیحانئمئز، سۇنسوز بیر حایاتئ قازانماق ایچیندیر. اۆستەلیک بو سئناودا کیتابا باقماق دا سربستتیر. بو یۆزدن ایچینیز راحات اۇلسون. ألبتتە باحثەتتیگیمیز کیتاب، قورئانئ کریمدیر.
سادەجە کیتابتاکی جوابلارئ حایاتئمئزا گچیرمەیە چالئشالئم یتر. کیتابا گؤرە یاشامایا چالئشانلار هم بو دۆنیادا هم آحیرتتە موتلو اۇلاجاقتئر.
قورئانئ کریمدە شؤیلە بویرولماقتادئر:
مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعَاجِلَةَ عَجَّلْنَا لَهُ فِيهَا مَا نَشَاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنَا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلَاهَا مَذْمُومًا مَدْحُورًا ﴿۱۸﴾ وَمَنْ أَرَادَ الْآخِرَةَ وَسَعَى لَهَا سَعْيَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ كَانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُورًا ﴿۱۹﴾ (سورة الإسراء)
کیم سادەجە دۆنیایئ (چارچابوق اۇلانئ) ایستەرسە، ایستەدیگیمیز کیشییە گرک گؤردۆگۆمۆز قادارئنئ بو دۆنیادا چابوجاق وریر، سۇنرا اۇنا جهننمی یریلمیش وە ترک أدیلمیش اۇلاراق بیر یورت یاپارئز. کیم دە آحیرتی (ایلریسینی) ایستەر وە بیر مۆمین اۇلاراق اۇنون ایچین گرگی گیبی چالئشئرسا، ایشتە اۇنلارئن چالئشماسئ قارشئلئغئنئ بولور. (ایسرا سورەسی؛ 19-18)
بو آیتلردە “چارچابوقتان” قاصئد: “حلال حارام دەمەدن بیر آن اؤنجە ألە گچەجک شەیلردیر“. “ایلریسیندن” قاصئد ایسە: “کیتابا اویولاراق بو دۆنیادا ألدە أدیلەجک باشارئلار” وە “آحیرت حایاتئ” اۇلابیلیر. بو یۆزدن چالئشمانئن اؤنمینی اونوتمایالئم.
اومولور کی بؤیلەجە قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز.
