یاشایان، حایاتتا اۇلان اینسانلارا بیر أیلم، بیر عامل چاغرئسئ اۇلان، بیزلرە أن بۆیۆک أمانت اۇلاراق بئراقئلان قورئانئ کریم، بوگۆن أن چۇق ایهمال أتتیگیمیز بیر کیتابتئر.
قورئان؛ اینسانئن یاشادئغئ تۇپلومداکی بۇزوقلوقلارا قارشئ تپکی ورمەسی ایچین آللاە وە آحیرت شوعورونو، سۇروملولوق بیلینجینی اۇلوشتوراجاق، ساغلام بیر بیلگییە اولاشتئراجاق بیر بیلینچ قایناقتئر. اۇقونان بیر کیتاب اۇلماسئ گرکن قورئان، گۆنۆمۆزدە اۇقونماماقتادئر.
تۆرکچەمیزدە اۇقوماق أیلمی بیرچۇق ماعنایا گلیر.
أذان اۇقوماق (یۆکسک سسلە چاغئرما، قورتولوشا، فلاحا، موتلولوغا، حوضورا چاغئرما، آللاهئ تکلەمە، رسولۆنە اویما چاغرئسئ)،
مەیدان اۇقوماق (حاقسئزلئقلارا قارشئ دورما، آیاقتا اۇلما، گؤرمە…)،
گؤزلریندن اۇقوماق (آچلئغئنئ، سەوگیسینی، موحاببتینی، نفرتینی، ایستگینی)،
یۆزۆنە یۆزۆنە اۇقوماق (یۆزۆنە قارشئ دۇغرو اۇلما، آرقادان دەدیقۇدو یاپماما، ألشتیریسینی یاپئجئ اۇلاراق کندینە سؤیلەمە…)،
حایاتئ اۇقوماق (گۆنشین دۇغوشوندان باتئشئنا گۆن ایچیندە گؤردۆکلرینی، داغئ تاشئ، چیچگی، گۆلۆ، یاپراغئ، آغاجئ اۇقوما، یاشانان اۇلومسوزلوقلارئن، ظولۆملرین، آچلئقلارئن، ایشکنجەلرین سببلرینی اۇقوماق…)،
راحمت اۇقوماق (حایئرلا یاد أتمە، گۆزللیکلرینی آنماق، سەودیگینی بلیرتمک…) گیبی.
بیر حایات دینی اۇلان ایسلام، ایلک أمری اۇلان “إقرأ! = اۇقو!” أمری، شۆبهەسیز داحا دا آچابیلەجگیمیز بۆتۆن اۇقومالارئ قاپسار. قورئان؛ ویجدان دییە بلیرتتیگیمیز آجئما دویغوسو اۇلانلارا راحمان وە راحیم اۇلان آللاەتان قۇرقان کیمسەلر ایچین بیر اویارئجئدئر.
سن آنجاق ذیکرە (قورئانا) اویان وە گؤرمەدن راحماندان قۇرقان کیمسەیی اویارابیلیرسین. ایشتە، بؤیلەسینی بیر ماغفیرت وە گۆزل بیر مۆکافاتلا مۆژدەلە. (یاسین سورەسی؛ 11)
غافلت اویقوسوندان اویانمایئ بکلەین، اویانان ویجدانئن حایاتا یانسئماسئ اۇلان؛ ایچیندە سەوگی، اییلیک، گۆزللیک، دۇغرولوق، سایغئ، سؤز، ناموس، عادالت، وفا، أردم، دۇستلوق، قاردشلیک، ییگیتلیک، جؤمردلیک، مردلیک گیبی اینسانلئق اؤزللیگی بولونان قورئان؛ یاشاناراق اۇقونماسئ ایستنن بیر حایات دینینین کیتابئدئر.
بۆتۆن بو اینسانلئق اؤزللیکلرینین یاشانماسئنئ آللاە تعالا کیتابئندا؛ آللاهئن ایپی، آللاهئن یۇلو، دگرلری اۇلاراق واعاظ أدر. داعوتە ایجابت أدنلری هم دۆنیادا، هم آحیرتتە حسابسئز رئزئقلاندئراجاغئنئ واعاد أدر.
ایشارت پارماغئ گیبی گؤزۆمۆزۆن اؤنۆنە سریلن قورئان؛ ایشارت پارماغئنا تاقئلانلار طارافئندان، گؤستردیگی گۆزللیکلرە قارشئ کؤر اۇلدو.
ایشارت پارماغئنا تاقئلانلار، قورئانئن سادەجە گۆزل اۇقونماسئندا اۇلانلار، عیبادتلرین حوشوسونا بئراقئپ، شکلیندە قالانلار تاریحتن وە گۆنۆمۆزدەکی یاشانان بونجا یانلئشلئقلاردان عیبرت آلاماز اۇلدو. محمد عاکیفین؛
عیبرت اۇلماز بیزە، هر گۆن اۇقوروز أزبردە
یۇقسا بیر ماقصاد آرانماز مئ آیتلردە
لافظئ موحکم یانلئش آنلاشئلان قورئانئن
چۆنکی قایدئندا دگیل هیچ بیریمیز ماعنانئن.
مئصراعلارئندا حاقلئ اۇلاراق تنقید أتتیگی دوروم ووقوع بولدو.
اونوتولان بیر گرچک؛ قورئانئن حیطابئ تاریحسلدیر. لاکین سارغئدئ أورنسلدیر. تاریح بۇیونجا اینسان بلکی گلیشمیش، مۇدرنلشمیش لاکین اینسانلئق دگرلری حپ تمیز قالمئشتئر. عادالت شارط؛ سەوگی، موحاببت، ناموس، دۇستلوق، وفا، أردم، تمیزلیک گیبی تمل اینسانلئق دگرلری اۇلمازسا اۇلمازلاردئر.
وارلئغئن اؤزۆندن گلن بو سسلنیش، کیم گؤزلرینی چەویرمیش، قولاقلارئنئ آچمئشسا، ناصیحات دینلەمیشسە؛ اۇ کیمسەنین ویجدانئ وە مرحامتینی حارەکتە گچیرمیشتیر.
