اۇ حالدە ساپتئغئ حالدە بونون فارقئندا بیلە اۇلمایان وە حاتتا کندیسینی هیدایتتە سانانلاردان اۇلماماق ایچین یاپئلاجاق شەی بللیدیر. آللاهئن کیتابئنا سئقئجا سارئلماق:
إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا ﴿۹﴾ (سورة الإسراء)
شۆبهەسیز کی بو قورئان، اینسانلارئ أن دۇغرو /أن ساغلام یۇلا ایلتیر وە صالیح عامل ایشلەین مۆمینلرە بۆیۆک بیر أجیر اۇلدوغونو مۆژدەلەر. (ایسرا سورەسی؛ 9)
فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۴۳﴾ وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ ﴿۴۴﴾ (سورة الزخرف)
سن، سانا واحیەدیلن (قورئانا) سئمسئقئ سارئل! چۆنکۆ سن دۇغرو یۇل اۆزریندەسین وە موحاققاق کی اۇ (سانا واحیەدیلن قورئان) هم سنین ایچین هم دە قاومین ایچین بیر اؤگۆتتۆر؛ وە حپینیز ایلریدە اۇندان سۇروملو توتولاجاقسئنئز (سوئال اۇلوناجاقسئنئز). (زوحروف سورەسی؛ 44-43)
دەمک کی آللاها گیدن یۇل آچئق وە بللیدیر. آما آللاهئن یاساقلادئغئ بیر فوحشیاتئ ایشلەرکن بیلە؛ “بونو بیزە آللاە أمرەتتی” دیەرک آللاها ایفتیرا آتان اینسان، حاددینی آشان بؤیلە بیر وارلئقتئر کی، آللاها بیلە دین اؤگرتمەیە قالقئشابیلییۇر:
قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِينِكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۶﴾ (سورة الحجرات)
دە کی: “دینینیزی آللاها سیز می اؤگرتەجکسینیز؟ اۇیسا آللاە گؤکلردە اۇلانلارئ دا بیلیر، یردە اۇلانلارئ دا. آللاە هر شەیی حاققئیلا بیلندیر.” (حوجورات سورەسی؛ 16)
“بیز آتالارئمئزدان بؤیلە دویمادئق” دیەنلرە…
واحیە قارشئ ایعتیراضئن دگیشمز گرکچەسی بینلرجە یئلدئر دائیما “آتالارئن یاپتئقلارئ” اۇلموشتور. واحیە قارشئ چئقانلار، هیچبیر زامان؛ “بیز آللاهئ اینکار أدییۇروز” دەمەمیشتیر. آما؛ “آما آللاە بؤیلە بیر شەی أمرەتمیش اۇلسایدئ بونو آتالارئمئزدان دویاردئق، بیز آتالارئمئزدان بؤیلە بیر شەی دویمادئق” دەمیشلردیر. اۇنلارا گؤرە؛ “آتالارئن اویغولاماسئ” أن ساغلام دلیلدیر.
بو، بینلرجە یئل اؤنجە بؤیلە ایدی، گۆنۆمۆزدە دە بؤیلەدیر. دگیشن هیچبیر شەی یۇقتور. شؤیلە کی؛
گۆنۆمۆزدن یاقلاشئق 6.000-5.500 یئل اؤنجە گؤندریلن نوح (ع)، قاومینی واحیە چاغئرمئش آما قاومی؛ “بیز آللاها اینانمئیۇروز” دیەرک دگیل، “آللاە بیزە بؤیلە بیر شەی أمرەتمەدی، بیز آتالارئمئزدان بؤیلە بیر شەی دویمادئق” دیەرک ایعتیراض أتمیشتی:
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ أَفَلَا تَتَّقُونَ ﴿۲۳﴾ (سورة المؤمنون)
آند اۇلسون، نوحو کندی قاومینە گؤندردیک. قاومینە دەدی کی: “أی قاومیم، آللاها قوللوق أدین! اۇنون دئشئندا سیزین باشقا ایلاهئنئز یۇقتور، یینە دە ساقئنمایاجاق مئسئنئز؟” (مۆمینون سورەسی؛ 23)
فَقَالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ مَا هَذَا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُرِيدُ أَنْ يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَأَنْزَلَ مَلَائِكَةً مَا سَمِعْنَا بِهَذَا فِي آبَائِنَا الْأَوَّلِينَ ﴿۲۴﴾ (سورة المؤمنون)
بونون اۆزرینە کندی قاومیندن اینکارجئ ایلری گلنلر شؤیلە دەدیلر: “بو آنجاق سیزین گیبی بیر بشردیر، سیزە اۆستۆنلۆک تاسلاماق ایستییۇر. أگر آللاە دیلەسەیدی، بیر ملک گؤندریردی. بیز اؤنجەکی آتالارئمئزدان بؤیلە بیر شەی دویمادئق.” (مۆمینون سورەسی؛ 24)
گۆنۆمۆزدن یاقلاشئق 4.500 یئل اؤنجە گؤندریلن هودون (ع) قاومی (عاد) وە صالیحین (ع) قاومی (ثمود) دە واحیە قارشئ عاینئ گرکچەلرلە (آتالارئنئن یاپتئقلارئ = گلەنک) ایلە ایعتیراض أتمیشتی:
قَالُوا أَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللَّهَ وَحْدَهُ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ ﴿۷۰﴾ (سورة الأعراف)
(هودا) دەدیلر کی: “سن بیزە، تک آللاها قوللوق أتمەمیز وە آتالارئمئزئن تاپماقتا اۇلدوقلارئنئ بئراقمامئز ایچین می گلدین؟ أگر دۇغرولاردان ایسن، بیزی تهدید أتتیگین عاذابئ بیزە گتیر.” (آعراف سورەسی؛ 70)
قَالُوا سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَوَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُنْ مِنَ الْوَاعِظِينَ ﴿۱۳۶﴾ إِنْ هَذَا إِلَّا خُلُقُ الْأَوَّلِينَ ﴿۱۳۷﴾ وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِينَ ﴿۱۳۸﴾ (سورة الشعراء)
( اۇنلار) شؤیلە دەدیلر: “سن اؤگۆت ورسن دە ورمەسن دە بیزجە بیردیر. بو (یاپتئقلارئمئز) اؤنجەکیلرین (آتالارئمئزئن) گلەنگیندن باشقا بیر شەی دگیلدیر. بیز، بوندان دۇلایئ دا جزالاندئرئلاجاق دگیلیز.” (شوعارا سورەسی؛ 138-136)
… قَالُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا تُرِيدُونَ أَنْ تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتُونَا بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ ﴿۱۰﴾ (سورة إبراهیم)
… (نوح، عاد وە ثمود قاویملری رسوللرینە) دەدیلر کی: “سیز بنزەریمیز اۇلان بیرر بشردن باشقاسئ دگیلسینیز. سیز بیزی، بابالارئمئزئن تاپتئقلارئندان چەویریپ، أنگللـەمک ایستییۇرسونوز. اؤیلەیسە بیزە آپآچئق بیر دلیل گتیرین.” (ایبراهیم سورەسی؛ 10)
گۆنۆمۆزدن یاقلاشئق 4.000 یئل اؤنجە گؤندریلن ایبراهیما (ع) یاپئلان ایعتیراضئن گرکچەسی دە ألبتتە کی عاینئ (آتالارئنئن یاپتئقلارئ) اۇلموشتو؛
قَالَ هَلْ يَسْمَعُونَكُمْ إِذْ تَدْعُونَ ﴿۷۲﴾ (سورة الشعراء)
ایبراهیم: “پکی، دەدی، یالواردئغئنئزدا اۇنلار سیزی ایشیتییۇرلار مئ؟” (شوعارا سورەسی؛ 72)
قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءَنَا كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ ﴿۷۴﴾ (سورة الشعراء)
شؤیلە جواب وردیلر: “حایئر، آما بیز آتالارئمئزئ بؤیلە یاپارکن بولدوق.” (شوعارا سورەسی؛ 74)
گۆنۆمۆزدن یاقلاشئق3.500 یئل اؤنجە گؤندریلن موسایا (ع) یاپئلان ایعتیراضئن گرکچەسی دە ألبتتە کی عاینئ (آتالارئنئن یاپتئقلارئ) اۇلموشتو؛
فَلَمَّا جَاءَهُمْ مُوسَى بِآيَاتِنَا بَيِّنَاتٍ قَالُوا مَا هَذَا إِلَّا سِحْرٌ مُفْتَرًى وَمَا سَمِعْنَا بِهَذَا فِي آبَائِنَا الْأَوَّلِينَ ﴿۳۶﴾ (سورة القصص)
موسا اۇنلارا آپآچئق آیتلریمیزی گتیرینجە دەدیلر کی: “بو، اۇلسا اۇلسا اویدورولموش بیر سیحیردیر. بیز اؤنجەکی آتالارئمئزدان بؤیلەسینی ایشیتمەمیشتیک.” (قاصاص سورەسی؛ 36)
وە نیهایت گۆنۆمۆزدن 1410 یئل اؤنجە گؤندریلن سۇن نبی-رسول موحاممدە (ع) یاپئلان ایعتیراضئن گرکچەسی دە ألبتتە کی عاینئ (آتالارئنئن یاپتئقلارئ) اۇلموشتو:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ﴿۱۷۰﴾ (سورة الأنبیاء)
اۇنلارا: “آللاهئن ایندیردیگینە (قورئانا) اویون!” دەنیلدیگی زامان اۇنلار: “حایئر! بیز آتالارئمئزئ اۆزریندە بولدوغوموز یۇلا اویارئز” دەدیلر. یا آتالارئ بیر شەی آنلامامئش، دۇغرویو دا بولامامئش ایدییسەلر دە می (اؤیلە یاپاجاقلار)؟ (باقارا سورەسی؛ 170)
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ﴿۱۰۴﴾ (سورة المائدة)
اۇنلارا: “آللاهئن ایندیردیگینە وە رسولە گلین” دەنیلدیگی واقیت: “آتالارئمئزئ اۆزریندە بولدوغوموز (یۇل) بیزە یتر” دەرلر. آتالارئ هیچبیر شەی بیلمییۇر وە دۇغرو یۇل اۆزریندە بولونمویۇر ایسەلر دە می (اؤیلە یاپاجاقلار)؟ (مائیدە سورەسی؛ 104)
أَجَعَلَ الْآلِهَةَ إِلَهًا وَاحِدًا إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ عُجَابٌ ﴿۵﴾ وَانْطَلَقَ الْمَلَأُ مِنْهُمْ أَنِ امْشُوا وَاصْبِرُوا عَلَى آلِهَتِكُمْ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ يُرَادُ ﴿۶﴾ مَا سَمِعْنَا بِهَذَا فِي الْمِلَّةِ الْآخِرَةِ إِنْ هَذَا إِلَّا اخْتِلَاقٌ ﴿۷﴾ (سورة ص)
“ایلاەلارئ بیر تک ایلاە مئ یاپتئ؟ دۇغروسو بو عاجایئب بیر شەی!” (دەدیلر). اۇنلاردان اؤندە گلن بیر گروپ: “یۆرۆیۆن، ایلاەلارئنئزا قارشئ (باغلئلئقتا) قارارلئ اۇلون، چۆنکۆ (بیزدن) آصئل ایستنن بودور” دیەرک چکیپ گیتتی. “بیز بونو سۇن شریعاتتا دا ایشیتمەدیک. بو ایچی بۇش بیر اویدورمادان باشقاسئ دگیلدیر.” (دەدیلر). (صاد سورەسی؛ 7-5)
وَكَذَلِكَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ فِي قَرْيَةٍ مِنْ نَذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتْرَفُوهَا إِنَّا وَجَدْنَا آبَاءَنَا عَلَى أُمَّةٍ وَإِنَّا عَلَى آثَارِهِمْ مُقْتَدُونَ ﴿۲۳﴾ (سورة الزخرف)
سندن اؤنجە دە حانگی مملەکتە بیر اویارئجئ گؤندرمیشسک اۇرانئن ایلری گلنلری سادەجە: “بیز بابالارئمئزئ بیر دین اۆزریندە بولدوق، بیز آنجاق اۇنلارئن أثرلرینە (ایزلرینە) اویارئز.” دەدیلر. (زوحروف سورەسی؛ 23)
بینلرجە یئلدئر هیچ دگیشمەین بو گرکچە ألبتتە کی گۆنۆمۆزدە دە واحیە قارشئ یاپئلان ایعتیراضئن تمل گرکچەسیدیر. نوحا (ع) یاپئلان ایعتیراض ایلە موحاممدە (ع) یاپئلان ایعتیراض آراسئندا (بینلرجە یئلا راغمن) هیچبیر فارق یۇقتور. قورئان، ذاتن بونون ایچین اؤنجەکی رسوللری وە قاویملرینی قئصصا أدر. تۆم بونلارئ، بیزلر عیبرت آلالئم وە عاینئ حاطایا بیز دە دۆشمەیەلیم دییە آنلاتئر. ماثال اۇلسون دییە دگیل. آما تۆم بو قورئان قئصصالارئ باعضئلارئنا ماثال گیبی گلیر. ذاتن مۆشریکلر دە بو قئصصالار ایچین؛ “اؤنجەکیلرین ماثاللارئ” دەمیشتی؛ (دەر).
واحیە (قورئانا) قارشئ ایعتیراضدا بولونانلار، هیچبیر زامان: “بیز آللاها (قورئانا) اینانمئیۇروز” دەمزلر. اؤنجەکی قاویملر دە آصلا بؤیلە بیر شەی دەمەدی. آما واحیە (قورئانا) ایعتیراض أدنلر طئبقئ اؤنجەکی قاویملر گیبی بو ایعتیراضلارئنئ جیلالئ بیر قئلئفا سۇقارلار وە شؤیلە دەرلر:
“آللاە بیزە بؤیلە بیر شەی أمرەتمەدی، بؤیلە بیر شەی أمرەتمیش اۇلسایدئ بونو آتالارئمئز بیلیردی، بیز آتالارئمئزدان بؤیلە بیر شەی ایشیتمەدیک، 1.400 یئلدئر بؤیلە بیر شەی دویمادئق، 1.400 یئلدئر بونجا اینسان بیلەمەدی دە شیمدی سیز می بیلدینیز؟..”
