رسول ایلە قورئان، ایکی فارقلئ زاماندا گلمەمیشتیر
بیرچۇق نبی-رسول سادەجە کندی قاومی ایچین گؤندریلدیگی حالدە موحاممد (ع) تۆم اینسانلئق ایچین گؤندریلمیش اۇلان بیر رسولدۆر (ألچیدیر). بو، رسولوللاهئن آللاەتان گتیردیگی قورئان، قئیامتە قادار قۇروناجاغئ ایچین بؤیلەدیر. قورئان تاحریف أدیلەمەیەجگیندن اۇنو دۆزلتەجک ینی بیر رسولە دە ایحتیاج یۇقتور. شو آیتتە تۆم اینسانلئق عالمی ایچین گؤندریلن موحاممدین (ع) رسول واصفئ اؤن پلانا آلئنماقتادئر.
دە کی: “أی اینسانلار! بن حپینیز ایچین (گؤندریلمیش) آللاهئن رسولۆیۆم (ألچیسیییم). اۇ (آللاە) کی گؤکلرین وە یرین صاحیبیدیر. اۇندان باشقا ایلاە یۇقتور. اۇ دیریلتیر وە اؤلدۆرۆر. اؤیلە ایسە آللاها وە اۆممی نبی اۇلان رسولۆنە اینانئن. کی اۇ (نبی-رسول) آللاها وە اۇنون سؤزلرینە (کیتابئنا) اینانئر. اۇنا (رسولە /کیتابا) تابیع اۇلون کی، دۇغرو یۇلو بولاسئنئز. (آعراف سورەسی؛ 158)
آیتین سۇنوندا یر آلان “اۇنا تابیع اۇلون! (إتبعوا)” کلیمەسیندەکی “اۇنو (ە)” ضامیری نەرەیە گیدر؟ رسولە می؟ کیتابا یاعنی آللاهئن سؤزلرینە می؟ عارابچا گرامر قوراللارئنا گؤرە ضامیر کندیسینە أن یاقئن اۇلان کلیمەیە (یاعنی کیتابا) گیدر. آما رسولە دە گیتسە، عاینئ شەیی ایفادە أدر. چۆنکی رسولە تابیع اۇلماق، کیتابا تابیع اۇلماق دەمکتیر. شؤیلە کی:
کندیمیزی قورئانئن واحیەدیلدیگی دؤنمدە وە مککەدە یاشئیۇر فارض أدەلیم (حایالی اۇلاراق اۇ دؤنمە دؤنمۆش اۇلالئم). آرامئزدا یاشایان بیر اینسان (موحاممد بین عابدوللاە) چئقیۇر وە بیزە دییۇر کی:
“أی اینسانلار! بن دە سیزین آرانئزدا یاشایان بیر اینسانئم. بونو بیلیۇرسونوز. آما بن آرتئق آللاەتان واحی آلمایا باشلادئم.آللاە بنی سیزین آرانئزدان نبی-رسول سچتی. بن آرتئق سیزلرە آللاهئن بانا واحیەتتیگی آیتلری اۇقویاجاغئم. اۇ حالدە بانا تابیع اۇلون کی، آللاها ایطاعات أتمیش اۇلاسئنئز.”
موحاممد بین عابدوللاهئن بو چاغرئسئنا قارشئ باعضئ مککەلیلر شؤیلە دەدیلر:
“حایئر، سن آللاەتان واحی آلمئیۇرسون. بو سؤیلەدیکلرینی سن کندین اویدورویۇرسون. سن آللاهئن ألچیسی دگیل، یالانجئنئن تکیسین. آللاە سنین گیبی بیر یتیمی ألچی سچمز. آللاە بیزە بیر شەی گؤندرمک ایستەسەیدی، ملکلرینی گؤندریردی. سنین گیبی بیر اینسانئ دگیل. سنی جینلر چارپمئش، سن بیر مجنونسون. بیز سنین گیبی بیر یالانجئیا دگیل، آتالارئمئزا اویاجاغئز. أساس دۇغرو یۇلدا اۇلانلار؛ اۇنلاردئ، سن دگیل…”
بونو دیەن مککەلیلر، عابدوللاهئن اۇغلو موحاممدین (ع) آللاهئن رسولۆ سچیلدیگینە اینانمادئغئ ایچین اۇنون اۇقودوغو آیتلرین دە آللاەتان گلن واحیلر اۇلدوغونا اینانمادئلار. بؤیلەجە کافیر اۇلدولار.
آما باعضئ مککەلیلر دە موحاممد بین عابدوللاهئن بو سؤزلرینە قارشئ شؤیلە دەدیلر:
“أوت، بیز آللاهئن سانا واحیەتتیگینە وە سنین آللاهئن ألچیسی سچیلدیگینە ایناندئق. چۆنکی سنین بو گتیردیگین سؤزلر، آنجاق آللاهئن آیتلری اۇلابیلیر. اۇ حالدە سن آللاهئن رسولۆسۆن، بو گتیردیگین کیتاب دا، آللاهئن بیزە گؤندردیگی حاق کیتابتئر.”
بو سؤزلری سؤیلەین مۆمینلر، اؤنجەلیکلە موحاممدین دۇغرو سؤیلەدیگینە یاعنی اۇنون رسول سچیلدیگینە ایناندئغئ ایچین مۆمین اۇلدولار. بؤیلەجە اۇنون اۇقودوغو آیتلرین دە، آللاەتان گلن سؤزلر اۇلدوغونا طابیعی اۇلاراق اینانمئش اۇلدولار.
مککەلیلر ایچیندە موحاممدین رسول اۇلدوغونا اینانان آما گتیردیگی سؤزلرین، آللاهئن آیتلری اۇلدوغونا اینانمایان هیچ کیمسە چئقمادئ، چئقمازدئ ذاتن. کذا موحاممدین رسول اۇلدوغونا اینانمایان آما گتیردیگی سؤزلرین آللاهئن آیتلری اۇلدوغونا اینانان هیچ کیمسە دە چئقمازدئ، چئقامازدئ ذاتن.
یاعنی رسولە اینانان هرکس تابیع اۇلاراق قورئانا، قورئانا اینانان هرکس دە تابیع اۇلاراق رسولە اینانمئشتئر. کذا رسولە اینانمایانلارئن تۆمۆ طابیعی اۇلاراق قورئانا، قورئانا اینانمایان هرکس طابیعی اۇلاراق رسولە دە اینانمامئشتئر.
چۆنکی قورئانئ گتیرن رسولدۆر. رسول ایلە قورئان، ایکی فارقلئ زاماندا گلمیش دگیلدیر. رسول ایلە قورئان ایلیشکیسینی شو شکیلدە شماتیزە أدەبیلیریز:
مککەلیلر ایچین گچرلی اۇلان بو دوروم ألبتتە کی گۆنۆمۆزدەکی اینسانلار ایچین دە گچرلیدیر. قورئان تۆم اینسانلئق عالمینە (مۆسلۆمان، یاهودی، حئریستیان، بودیست، هیندو وە تۆم اینانچ اؤبکلرینە وە اینانمایانلارا) حیطاب أدن بیر بەیاندئر. قورئان، بیر شکیلدە آللاە اینانجئ اۇلان تۆم بو اینسانلارا؛ “سۇن نبی-رسولە دە ایمان أدین!” چاغرئسئ یاپار؛ “آللاهئن سۇن نبی-رسول موحاممد (ع) ایلە گؤندردیگی سارغئتلارئنا (قورئانا) قولاق ورین، اۇنا اینانئن وە اۇنا تابیع اۇلون!” دەر.
یاهودی وە حئریستیانلار کندیلرینجە آللاها اینانئرلار. آما اۇنلار سۇن پەیغامبر موحاممدە (ع) اینانمادئغئ ایچین، اۇنون پەیغامبر اۇلدوغو ایمان أتمەدیگی ایچین، اۇنون گتیردیگی قورئانا دا ایمان أتمزلر وە اۇنا تابیع اۇلمازلار. قورئانا ایمان أتمەمەلرینین نەدنی سۇن پەیغامبرە ایمان أتمەمەلریدیر. دۇلایئسئیلا سۇن پەیغامبر موحاممدە (ع) ایمان أتمک وە اۇنا تابیع اۇلماق بو نەدنلە آصلئندا قورئانا ایمان أتمک وە قورئانا تابیع اۇلماقتیر.؛ اۇنون طارافئندان گتیریکن قورئانئن آللاەتان گلن حاق کیتاب اۇلدوغونا ایمان أتمک وە اۇنا تابیع اۇلاق.
قورئان، جیلدلنمیش بیر کیتاب حالیندە آللاهئن گؤکتن اؤنۆمۆزە آتتئغئ وەیا رسولوللاها ایندیردیگی بیر کیتاب دگیلدیر. قورئان، آللاهئن ألچیسی واسئطاسئیلا بیزە اولاشتئردئغئ آیتلر تۇپلولوغودور. بو آیتلرین اینیشی وە تۇپلانماسئ 23 یئل سۆرمۆشتۆر. دۇلایئسئیلا قورئان اۇقونان کیتاب (موصحاف) حالینی رسولوللاهئن وفاتئندان سۇنرا آلمئشتئر.
أگر سانا کاغئدتا یازئلئ بیر کیتاب ایندیرمیش اۇلساق وە اۇنو أللرییلە توتسالاردئ، یینە دە اۇ کافیرلر: “موحاققاق کی بو، آپآچئق بیر سیحیردیر” دەرلردی. (أنعام سورەسی؛ 7)
“یاحود دا آلتئندان بیر أوین اۇلمالئ، یا دا گؤگە چئقمالئسئن. بیزە اۇقویاجاغئمئز بیر کیتاب ایندیرمەدیگین سۆرەجە (گؤگە) چئقتئغئنا دا آصلا اینانمایئز.” دە کی: “راببیمی تنزیە أدریم. بن سادەجە بشر بیر ألچیییم.” (ایسرا سورەسی؛ 93)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە اؤنجە سادەجە کندیسینە واحیەدیلن آیتلری اۇقویان بیر رسول واردئ. داحا قورئان کیتاب حالیندە دگیلدی. چۆنکی قورئان کیتاب حالیندە وە بیر دفعادا ایندیریلمیش دگیلدی.
اینکار أدنلر: “قورئان اۇنا بیر دفعادا تۇپلوجا ایندیریلملی دگیل مییدی؟” دەدییلر. بیز اۇنو سنین قالبینە اییجە یرلشتیرمک ایچین بؤیلە یاپتئق (پارچا پارچا ایندیردیک) وە اۇنو تانە تانە (آیئراراق) اۇقودوق. (فورقان؛ 32)
دەمک کی قورئان رسولوللاها بیر دفعادا وە تۇپلوجا ایندیریلمیش دگیلدیر. قورئانئن نۆزول مۆددتی 23 یئل سۆرمۆش وە رسولوللاهئن وفاتئنا قادار آیتلر پەیدرپەی نازیل اۇلموشتور. رسولوللاهئن وفاتئنا قادار آیت نازیل اۇلدوغو ایچین اۇ، بو ینی آیتلری اینسانلارا اۇقوموش وە تبلیغ أتمیشتیر. قورئان تک دفعادا وە نۆبۆووتین ایلک یئلئندا (کیتاب حالیندە) اینمیش دگیلدیر کی ریسالت حایاتئ بۇیونجا اۇ، قورئانئ آچئقلامئش اۇلسون. اۇرتادا آچئقلاناجاق بیر کیتاب یۇق کی هنۆز. اینمەیە باشلایان وە تبلیغ أدیلمەسی گرکن آیتلر وار. اینانان وار، اینانمایان وار. تۆم مۆجادلە بو آیتلر ایچین وە بو آیتلرە قارشئ. بو دوروم 23 یئللئق ریسالت حایاتئ بۇیونجا دوام أتمیشتیر. رسولوللاهئن وفاتئ ایلە دە قورئان آرتئق بیر کیتاب حالیندە اۇرتایا چئقمئش وە ریسالت آرتئق بو کیتاب ایلە دوام أتمیشتیر. ریسالت، قئیامتە قادار دا ایلاهی قۇروما آلتئندا اۇلان بو کیتاب (قورئان) ایلە دوام أدەجکتیر.
آللاە، کیتابلارئنئ وە پەیغامبرلرینی آیرئ آیرئ گؤندرمەمیشتیر. آللاە کیتابلارئنئ اینسانلار آراسئندان سچتیگی ألچیلری واسئطاسئیلا (اۇنلارلا بیرلیکتە) گؤندرمیشتیر. یاعنی ألچیلرینی کیتابلارئنئ گؤندرمک ایچین سچمیشتیر. ألچیلرین یوموشو کیتابئ ایلتمکتیر. آللاە اؤنجە ألچیسینی سچر وە سۇنرا دا اۇنونلا بیرلیکتە اینسانلارا کیتابئنئ گؤندریر.
اینسانلار تک بیر اۆممت ایدی. آللاە مۆژدەجی وە اویارئجئ نبیلری وە اۇنلارلا بیرلیکتە حاق کیتابلارئ گؤندردی. (باقارا سورەسی؛ 213)
بیز آچئق دلیللرلە رسوللریمیزی وە عادالتی ساغلاسئنلار دییە اۇنلارلا بیرلیکتە کیتابئ وە میزانئ گؤندردیک. (حادید سورەسی؛ 25)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە آللاە، نبی-رسوللرینی وە اۇنلارلا بیرلیکتە کیتابلارئنئ گؤندردی. بو دوروم ألبتتە کی رسولوللاە وە قورئان ایچین دە گچرلیدیر. تۆم قورئان آیتلری، اؤنجە رسولوللاهئن قالبینە ایلقا أدیلمیشتیر. اینسانلئق عالمی بو آیتلری اۇنون آغزئندان چئقان سؤزلر اۇلاراق دویموشتور. قورئان بو سؤزلر ایچین، یاعنی رسولوللاها واحیەدیلن وە اۇنون دا اینسانلارا تبلیغ أتتیگی بو آیتلر ایچین “سؤزلرین أن گۆزلی (أحسن الحدیث)” ایفادەسینی قوللانئر. دەمک کی، “حادیثلرین أن گۆزلی” قورئان آیتلریدیر. مۆمینلر تۆم سؤزلری (حادیثلری) دینلەرکن آما سۇنوندا سؤزلرین أن گۆزلی اۇلان قورئان آیتلرینە تابیع اۇلورلار.
(حاص) قوللارئمئ مۆژدەلە. اۇنلار کی (تۆم) سؤزلری دینلەرلر وە سۇنرا دا أن گۆزلینە اویارلار. ایشتە اۇنلار، آللاهئن دۇغرو یۇلا ایلتتیگی کیمسەلردیر وە گرچک عاقئل صاحیبلری دە اۇنلاردئر. (زۆمر سورەسی؛ 17-18)
آللاە سؤزۆن أن گۆزلینی (أن گۆزل حادیثی) بیربیرییلە اویوملو /آهنکلی بیر کیتاب اۇلاراق ایندیردی. راببینە حاشیەت دویانلار، اۇنو (اۇقورکن) دریلری اۆرپریر. سۇنرا قالبلری وە بدنلری (یینە) آللاهئ آناراق (اۇنونلا) یاتئشئر. دیلەین کیمسەیی آللاە ایشتە بو کیتابلا هیدایت أدر. آللاە کیمین ساپئتماسئنا ایذین وریرسە، آرتئق اۇنا هیدایت أدن اۇلماز. (زۆمر سورەسی؛ 23)
فارقئندا اۇلماقسئزئن وە آنسئزئن عاذاب باشئنئزا گلمەدن اؤنجە راببینیزدن سیزە ایندیریلنین أن گۆزلینە (قورئانا) تابیع اۇلون. (زۆمر سورەسی؛ 55)
