قورئان؛ مۆمینلر ایچین أکسیک دگیلدیر
قورئان، مۆمینلرە گرکلی اۇلان تۆم بیلگیلری تافصیل أدیلمیش (آچئقلانمئش) بیچیمدە ایحتیوا أدر:
آند اۇلسون، اۇنلارئن قئصصالارئندا تمیز عاقئل صاحیبلری ایچین عیبرتلر واردئر. (بو قورئان) دۆزۆپ اویدورولاجاق بیر سؤز دگیلدیر، آنجاق کندیندن اؤنجەکیلرین دۇغرولایئجئسئ، ایمان أدن بیر تۇپلولوق ایچین هر شەیین “تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلاماسئ” وە هیدایت وە راحمتتیر. (یوسوف سورەسی؛ 111)
سانا بو کیتابئ هر شەیین بەیانئ وە دۇغرولوق رهبری وە راحمت قایناغئ وە مۆسلۆمانلارا مۆژدە اۇلسون دییە ایندیردیک. (ناحل سورەسی؛ 89)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە قورئان؛ أکسیک اۇلان بیر کیتاب دگیل، مۆمینلرە گرکلی اۇلان هر شەیی بەیان أدن (بیلدیرن) بیر کیتابتئر. قورئان، سادەجە هر شەیی بیلدیرمکلە (دگینمکلە) قالمامئش، بیلدیردیگی هر شەیی تافصیل دە أتمیشتیر (دتایلئ بیچیمدە آچئقلامئشتئر). قورئانئن هر بیلگییی ایحتیوا أتمەدیگینی ایددیعا أدنلر، بو آیتلری نەرەیە قۇیاجاقلار؟ یا دا؛ “قورئان هر شەیە دگینیر آما اۇنلارئن آچئقلانمایا ایحتیاجئ وار” دیەنلر بو آیتلری نە یاپاجاقلار؟
قورئاندا باعضئ حۆکۆملرین بولونمادئغئنئ وە /وەیا بو حۆکۆملرین رسولوللاە طارافئندان تاماملاندئغئنئ ایددیعا أتمک، رسولوللاهئن قورئانئ آچئقلاما یتکیسی اۇلدوغونا دائیر اؤن قابولە دایانئر. بو اؤن قابول، رسولۆن یوموشونون سادەجە تبلیغ اۇلدوغونو بیلدیرن آیتلرە، یوقارئدا ذیکرەدیلن آیتلرە وە بنزەر نیتەلیکتەکی بیرچۇق آیتە آیقئرئدئر. دۇلایئسئیلا قورئاندا باعضئ حۆکۆملرین بولونمادئغئنئ ایددیعا أتمک قورئانا آیقئرئ اۇلان بیر ایددیعادئر.
قورئان، دۇنوز أتی یەمەنین حارام اۇلدوغونو آما اؤلۆم تهلیکەسی حالیندە (حاددی آشامایاجاق قادار) یەمەنین جائیز اۇلاجاغانئ بیلدیرمیشتیر. آچلئقتان اؤلۆم تهلیکەسی نیدنییلە دۇنوز أتی یەمک زۇروندا قالان مۆمینلرین سایئسئ (اۇرانئ) تام اۇلاراق نە قاداردئر بیلەمییۇروز. آما بؤیلە بیر اۇلایئن گرچکلشمە ایحتیمالی هرحالدە میلیاردا بیردیر (گۆنۆمۆزدە بو ایحتیمال بلکی دە 10-100 میلیاردا بیردیر آما قورئان بو اۇلایا دگیندیگینە گؤرە بو اۇلایئن گرچکلشمە ایحتیمالی آز دا اۇلسا وار دەمکتیر). بو قادار نادیر اۇلان بیر حادیثەیە بیلە دگینن (هم دە دؤرت فارقلئ آیتتە) بیر کیتابئن (قورئانئن) مۆمینلرین سئقلئقلا قارشئلاشاجاغئ حادیثەلر حاققئندا آچئقلاما ایچرمەمەسی مۆمکۆن اۇلابیلیر می؟ مثەلا هر مۆمینین گۆندە بش واقیت قئلدئغئ ناماز قۇنوسوندا قورئانئن أکسیک اۇلدوغو ساوونولابیلیر می؟
قورئان؛ دینین تک قایناغئدئر وە أکسیک دگیلدیر. سۆننت ایسە قورئانئن ایچردیگی حۆکۆملری رسولوللاە طارافئندان اۇرتایا قۇنولماسئ وە اویغولاماسئدئر. رسولۆن سۆننتینین قورئانئن دئشئندا اۇلمادئغئ، بیلعاکیس قورئانئن بیرەبیر تاطبیقاتئ اۇلدوغو اؤرنکلرلە بیرلیکتە سۇنراکی بؤلۆملردە ایضاح أدیلەجکتیر.
قورئان آللاە طارافئندان آچئقلانمئش اۇلاراق ایندیریلن بیر کیتابتئر.
قورئان، آیتلری بیذذات آللاە طارافئندان تافصیل أدیلمیش (آچئقلانمئش) اۇلان بیر کیتابتئر. اۇ، ایندیریلدیکتن سۇنرا آیرئجا باشقا عیلاوە بیلگیلرلە آچئقلانمئش اۇلان بیر کیتاب دگیلدیر. ذاتن آچئقلانمئش اۇلاراق ایندیریلمیش بیر کیتابتئر. بو دورومو بیلدیرن آیتلری اؤنمینە بینائن، اؤبک اۇلاراق ذیکرەتمک ایستییۇروز:
ألیف-لام-را! بو اؤیلە بیر کیتابتئر کی، آیتلری موحکم قئلئنمئش، سۇنرا دا هر شەیدن حابردار وە حیکمت صاحیبی اۇلان (آللاە) طارافئندان آیتلری آیرئنتئلئ /تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلانمئشتئر. (کی) آللاەتان باشقاسئنا قوللوق أتمەیەسینیز (دییە). بن (ایسە) اۇنون طارافئندان سیزە گؤندریلمیش بیر مۆژدەجی وە اویارئجئیئم. (هود سورەسی؛ 2-1)
دە کی: “هر شەیی آچئقلایان (موفاصصال) بیر کیتابئ ایندیردیگی حالدە آللاەتان باشقا بیر حاکم می آرایاجاغئم؟ (أنعام سورەسی؛ 114)
بو، بیلن بیر تۇپلوم ایچین آیتلری آچئقلانمئش عارابچا بیر قورئاندئر. (فوصصیلت سورەسی؛ 3)
أگر بیز اۇنا یابانجئ دیلدن بیر قورئان یاپسایدئق دیەجکلردی کی: “آیتلری تافصیلاتلئ شکیلدە آچئقلانمالئ دگیل مییدی؟ عارابا یابانجئ دیلدن (کیتاب) اۇلور مو؟” (فوصصیلت سورەسی؛ 44)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە قورئان، آیتلری بیذذات آللاە طارافئندان آچئقلانمئش بیر کیتابتئر. بو نیدنلە قورئان، آچئقلانمایا موحتاج اۇلان دگیل، کندیسی هر شەیی (اؤنجەکی کیتابلارئ دا) آچئقلایان بیر کیتابتئر.
بو قورئان، آللاەتان باشقاسئ طارافئندان اویدورولاماز. لاکین کندیندن اؤنجەکیلری تاصدیق وە کیتابئ تافصیل أدر (آیرئنتئلئ بیچیمدە آچئقلار). اۇندا شۆبهە أدیلەجک هیچبیر شەی یۇقتور. اۇ، عالملرین راببی طارافئندان ایندیریلمیشتیر. (یونوس سورەسی؛ 37)
آند اۇلسون اۇنلارئن قئصصالارئندا تمیز عاقئل صاحیبلری ایچین عیبرتلر واردئر. (بو قورئان) دۆزۆپ اویدورولاجاق بیر سؤز دگیلدیر، آنجاق کندیندن اؤنجەکیلرین دۇغرولایئجئسئ، ایمان أدن بیر تۇپلولوق ایچین هر شەیین “تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلاماسئ” وە هیدایت وە راحمتتیر. (یوسوف سورەسی؛ 111)
قورئان، آیتلری یینە کندی ایچیندەکی آیتلرلە آچئقلانان بیر کیتابتئر. بو چۇق سورەدە قۇنولار تافصیلاتلئ آیتلرلە وە حاتتا تۆرلۆ تۆرلۆ میثاللرلە آچئقلانئر وە بؤلۆمۆن سۇنوندا؛ “باق، ایشتە بیز آیتلریمیزی بؤیلە آچئقلئیۇروز!” بویرولور. مثەلا باعضئ اؤرنکلر شؤیلەدیر:
ایشتە بیز عاقلئنئ قوللانان بیر تۇپلوم ایچین آیتلریمیزی بؤیلە آچئقلئیۇروز. (روم سورەسی؛ 28)
ایشتە بیز دۆشۆنن بیر تۇپلوم ایچین آیتلریمیزی بؤیلە آچئقلئیۇروز. (یونوس سورەسی؛ 24)
باق (گؤر) کی، آیتلریمیزی ناسئل (صارراف گیبی) اینجەدن اینجەیە آچئقلئیۇروز، بلکی دۆشۆنۆرسۆنۆز. (أنعام سورەسی؛ 65)
بیز بیلن بیر تۇپلوم ایچین آیتلریمیزی -ایشتە بؤیلە- تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلادئق. (أنعام سورەسی؛ 97)
بیز آنلایان بیر تۇپلوم ایچین آیتلریمیزی ایشتە بؤیلە تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلادئق. (أنعام سورەسی؛ 98)
بیز دۆشۆنن بیر تۇپلوم ایچین آیتلریمیزی -ایشتە بؤیلە- تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلادئق. (أنعام سورەسی؛ 126)
