آللاە غایبئندان -بیر قئسمئنئ- واحی یۇلویلا -سچتیگی /راضئ اۇلدوغو نبیلرینە- بیلدیریر. آللاە گچمیشتە یاشانمئش اۇلایلارئ، آحیرت حاللرینی واحیەدەرک ألچیلرینە بیلدیرمیشتیر. آللاە تعالا اینسانلارا آچئقلاماق ایستەدیگی غایبلارئ، نبیلری یۇلویلا بیلدیریر. بونون اؤزل بیر اوصولۆ واردئر. آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
الِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا ﴿۲۶﴾ إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا ﴿۲۷﴾ لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ وَأَحَاطَ بِمَا لَدَيْهِمْ وَأَحْصَى كُلَّ شَيْءٍ عَدَدًا ﴿۲۸﴾ (سورة الجن)
آللاە بۆتۆن غایبئ بیلیر، غایبئنئ کیمسەیە آچئقلاماز. دیلەدیگی رسول بونون دئشئندادئر. اۇنون دا اؤنۆنە وە آرقاسئنا گؤزجۆلر دیکر. بؤیلەجە اۇ (رسول) بیلسین کی، اۇنلار آللاهئن گؤندردیکلرینی تاستامام اولاشتئرمئش، (کندیسی دە) اۇنلارئن یانئندا اۇلانئ قاورامئش وە هر شەیی بیر بیر سایمئشتئر. (جین سورەسی؛ 26-28)
… وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ… ﴿۱۷۹﴾ (سورة آل عمران)
… آللاە سیزی، غایبئ بیلیر حالە گتیرەجک دگیلدیر… (آلی عیمران سورەسی؛ 179)
غایبئ آللاهئن ألچیلری دە واحی گلمەدیگی سۆرەجە بیلەمزلر:
قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ ﴿۵۰﴾ (سورة الأنعام)
دە کی: “بن، آللاهئن حازینەلری یانئمدادئر، دییە سیزە سؤیلەمییۇروم، غایبئ دا بیلمم. سیزە؛ ‘ملگیم’ دە دەمییۇروم. بن، آنجاق بانا واحیۇلونان قورئانا اویارئم.” دە کی: “گؤزۆ کؤر اۇلانلا گؤرن، بیر اۇلور مو؟ آرتئق دۆشۆنمز میسینیز؟” (أنعام سورەسی؛ 50)
وَلَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ… ﴿۳۱﴾ (سورة هود)
(نوح دەدی کی:) “بن سیزە دەمییۇروم کی؛ ‘آللاهئن حازینەلری بنیم یانئمدادئر’. بن غایبئ بیلمم. ‘بن بیر ملگیم’ دە دەمییۇروم ،”… (هود سورەسی؛ 31)
قُلْ لَا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ وَلَوْ كُنْتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لَاسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ… ﴿۱۸۸﴾ (سورة الأعراف)
دە کی: “بن، آللاهئن دیلەدیگیندن باشقا کندیمە هرحانگی بیر فایدا وەیا ضارار ورەجک گۆجە صاحیب دگیلیم. أگر بن غایبئ بیلسەیدیم ألبتتە ایی شەیلردن چۇقچا ألدە أدردیم. بانا کؤتۆلۆک دە دۇقونمازدئ…” (آعراف سورەسی؛ 188)
يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ قَالُوا لَا عِلْمَ لَنَا إِنَّكَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ ﴿۱۰۹﴾ (سورة المائدة)
آللاە، رسوللری بیر آرایا گتیرەجگی گۆن شؤیلە دەر: “سیزە نە جواب وریلدی؟” شؤیلە دەرلر: “هیچبیر بیلگیمیز یۇق. غایبلری أن ایی بیچیمدە بیلن سنسین، سن!” (مائیدە سورەسی؛ 109)
غایب قۇنوسوندا قورئانئن طاورئ چۇق آچئقتئر. آللاەتان باشقا غایبئ بیلن هیچ کیمسە اۇلاماز. آللاە دیلەدیگی -ألچیلرینە- واحی ایندیرەرک غایبئنئ آچار. بو قۇنو حاققئندا باشقا بیر شەی سؤیلەمک قورئانا آیقئرئدئر. بۆتۆن بو آیتلرە راغمن تاصاووف وە طاریقاتلاردا شەیحلرین غایبئ بیلدیگی اینانجئ حاکیمدیر.
آللاهئن بیلگیسینە اۇرتاق اۇلمایا چالئشانلار
حیلافت سئررئنا صاحیب اۇلان یاعنی آللاهئن حالیفەسی (!) اۇلان کیشیلرین اؤزللیکلرینە بیر گؤز آتالئم:
تاصاووف کیتابئ:
“مۆریدینین بیری دۇغودا، بیری باتئدا بولونسا، کندیسی دە ایکیسینین اۇرتاسئ بیر یردە بولونسا؛ ایکیسینە بیردن اؤلۆم ایشی گلسە، اؤلۆم حاللریندە اۇنلارا شەیطان سالدئراجاق اۇلسا، هر ایکیسینە دە عاینئ آندا یتیشیر وە شەیطانئن شرریندن قورتارئر. حاصئلئ، بو ذاتا گیزلی هیچبیر شەی یۇقتور؛ ایستەر یاقئن ایستەر اوزاق ایستەر گجە ایستەر گۆندۆز. بونلارئن حپسی دە اۇنا گؤرە عاینئدئر. هرکسین حالینە واقئفتئر؛ هرکسین حالینی، کندیندن داحا ایی بیلیر. نەرەیە اوزانسا یتیشیر؛ ایستەر یاقئن ایستەر اوزاق. نەرەیە ایستەرسە اۇرایا آیاق باسار. گؤز آچئپ قاپایاجاق قادار قئسا زامان ایچیندە؛ نەرەیی ایستەرسە، نەرەیی گؤرمک آرزو أدرسە اۇرایئ گؤرۆر. بو ذات ایچین گیزلی بیر شەی یۇقتور؛ ایستەدیگینی ایستەدیگی یردە بولور.”
قورئان:
لَهُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا وَمَا تَحْتَ الثَّرَى ﴿۶﴾ وَإِنْ تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ يَعْلَمُ السِّرَّ وَأَخْفَى ﴿۷﴾ (سورة طە)
گؤکلردە، یردە وە ایکیسی آراسئندا بولونان شەیلر ایلە تۇپراغئن آلتئندا اۇلانلار حپ اۇنوندور. أگر سن، سؤزۆ آچئقتان سؤیلەرسن، بیلەسین کی گیزلییی دە گیزلینین گیزلیسینی دە بیلیر. (طاها سورەسی؛ 6-7)
یوقارئداکی ساطئرلارئن صاحیبی سیزجە کندیسینی کیمین یرینە قۇییۇر؟ شو آللاها مەیدان اۇقویان مۆستکبیری گؤریۇر موسونوز؟ کندیسینی آللاە ایلە أشیت سایان بو ظالیملر، ألبتتە یاپتئقلارئنئن قارشئلئغئنئ گؤرەجکلردیر. جلالددین رومی دە آللاهئن کندیسینە غایبئ بیلدیردیگینی ایددیعا أدر:
“یینە سولطان ولد بویوردو: بیر گۆن بابام مست اۇلموشتو وە بانا: ‘باهائددین! تانرئ، بو عالمین ایجادئنئن أساسئنئ، بو عالمین نە زامان وە ناسئل یاراتئلمئش اۇلدوغونو، نە زامانا قادار دوام أدەجگینی بانا گؤسترمیشتیر’ بویوردو…”
گچمیشین وە گلەجگین غایب بیلگیلرینی آللاە، هیچبیر ألچیسینە ورمەمیشتیر. آنجاق مەولانا کندیسینی نبیلرین چۇق اۆستۆندە گؤرەرک آللاهئن غایب بیلگیسینە اۇرتاق اۇلدوغونو سؤیلەمکتن چکینمز. فاقاط جلالددین رومی بو قۇنودا یالنئز دگیلدیر.
عابدولعازیز دبباغ، قوطوبلارئن وە موحاممدین (ع) دە قئیامت ساعاتئنئ بیلدیگینی سؤیلەر. دبباغئن مۆریدی ایلە آراسئندا گچن بیر قۇنوشما شؤیلەدیر:
“شەیحیمە سۇردوم، دەدیم کی؛ أفندیم، برزاح عالمینی بو آچئدان کشفەدن کامیل ذاتلارئن قئیامتین نە زامان قۇپاجاغئنئ بیلمەسی گرکیر. حالبوکی جنابئ حاق کندی کلامئندا: ‘قئیامتین قۇپوش ساعاتئنئن بیلگیسی آللاە قاتئندادئر.’ بویورموشتور. رسولوللاە أفندیمیز دە؛ ‘بش شەی واردئر کی، آللاەتان باشقا کیمسە اۇنلارئ بیلمز…’ بو حوصوصتا نە بویورورسونوز؟
جواب وردی: “رسولوللاە أفندیمیز بو سؤزۆ، اۇرتایا چئقان بیر دورومدان دۇلایئ سؤیلەمیشتی وە اۇ واقتە عائیدتیر. یۇقسا بلیرتیلن اۇ بش شەیدن هیچبیری رسولوللاە أفندیمیزە گیزلی قاپالئ دگیلدیر. ناسئل گیزلی اۇلابیلیر کی، بو شرفلی اۆممتتن اۇلان یدی تانە قوطوب دا قئیامتین نە زامان قۇپاجاغئنئ بیلمکتەدیرلر. حالبوکی قوطوبلار درەجە باقئمئندان غاوثتان آشاغئدا بولونیۇرلاردئ. آرتئق هر شەیین سببی اۇلان اؤنجە گلمیشلرە سۇنرا گلەجکلرین أفندیسی اۇلان رسولوللاە أفندیمیزین بو حوصوصلارئ بیلمەسی؛ سؤز گؤتۆرمز بیر اؤلچۆ وە آنلامدئر.”
