اینسانلارا ایکرام أتمک ایچین دۆگۆن، داعوت وەیا میسافیرلیک گیبی گرکچەلرلە قوربان کسمک گۆزل بیر عادتتیر. نیتەکیم ایبراهیم (ع) دە میسافیرلرینە أت ایکرام أتمیشتیر. یینە حاطئرئ سایئلئر اؤنملی میسافیرلر ایچین قۇچ، قایون وس. کسیپ أت ایکرام أتمک مۆستحابتئر وە مۆسلۆمان کۆلتۆرۆنۆن میسافیرپرورلیگینین یانسئماسئدئر.
قوربان کسمک آصلئندا هر دیندە یۆزیئللاردان بری اویغولانان بیر عیبادتتیر. گچمیشتە دگیشیک جۇغرافیا وە مدەنییتلردە اینسان قوربان عادتی دە مەوجودتو. ایسلام، قوربان عیبادتییلە حایوانا تاپئجئلئغئن وە اینسان قوربانئنئن اؤنۆنە گچمیشتیر.
بورادا ایمانئمئزئ تهدید أدن عونصور، فالان تۆربە /یاتئردان مدد اوموپ دیلکلرینین گرچکلشمەسی ایچین بورادا یاتان کیشیلرین روحلارئنا آداقلار آداماق، قوربانلار کسمکتیر. قاضالاردان بلالاردان قۇرونماق ایچین یاتئرلارا آداقلار آداماق، أولنەبیلمک ایچین اۇرالارا بز /چول-چاپوت باغلاماق شیرکتیر. قابیردە یاتان ذاتئ ممنون أتمک ایچین اۇرالاردا موم یاقمالار، اۇرادا یاتان ذاتتان بکلنتی ایچینە گیرمک، ایستەدیکلری اۇلونجا، بو کیمسەلرین روحلارئنا قوربان کسمک آپآچئق شیرکتیر. آللاە شؤیلە بویورور:
فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ ﴿۲﴾ (سورة الکوثر)
شو حالدە راببین ایچین ناماز قئل وە قوربان کس! (کەوثر سورەسی؛ 2)
قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ﴿۱۶۲﴾ (سورة الأنعام)
دە کی: “شۆبهەسیز بنیم نامازئم، قوربانئم، یاشامئم وە اؤلۆمۆم؛ حپسی عالملرین راببی آللاە ایچیندیر.” (أنعام سورەسی؛ 162)
آیرئجا بو آیتە گؤرە اینسان کندیسینی یاراتان راببینە قوللوق أتمکلە بیرلیکتە باشقا دۆشۆنجە وە ایدئۇلۇژیلر ایچین حایاتئنئ فدا أدیپ کندیسینی قوربان أتمەسی دە شیرک اۇلماقتادئر.
وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ ﴿۱۲۱﴾ (سورة الأنعام)
اۆزەرینە آللاهئن آدئ آنئلمایانلاردان یەمەیین. بو فاسئقلئقتئر. شەیطانلار دۇستلارئنا سیزینلە مۆجادلە أتمەسی ایچین فئسئلدارلار. اۇنلارا اویارسانئز، سیز دە مۆشریکلردن اۇلورسونوز. (أنعام سورەسی؛ 121)
اینسانلارا وە دیگر جانلئلارا حایات ورن آللاەتئر. حایوان کسیمی یاپئلئرکن سادەجە اۇنون آدئ آنئلئپ، اۇنون آدئنا کسیم یاپئلئر. آللاهئن آدئ ایلە بیرلیکتە باشقا وارلئقلارئن آدئنئ آناراق قوربان کسمک شیرکتیر، ایستەرسە آدئ آنئلان آللاهئن ألچیسی اۇلسون. جاهیلیە عارابلارئ، آللاهئن دۇستو قابول أتتیگی کیمسەلرە قوربانلار سونارلار، أللرینی بو کیمسەلرین مزارلارئ یا دا هەیکللری اۆزەرینە سۆررلردی. آیرئجا ایستکلرینین یرینە گلمەسی ایچین بو کیمسەلرین قابیرلرینی طاواف أدرلر وە اۇنلارئن قابیرلری اؤنلرینە هدیەلر بئراقئرلاردئ.
رسولوللاە شؤیلە بویورموشتور:
“آللاە، کندیسیندن باشقاسئ ایچین قوربان کسنە لاعنت أتمیشتیر.”
شونو دا بلیرتمکتە فایدا واردئر: اینسان تۆربە، یاتئر وس. یرلردە -اۇرادا یاتان کیمسەدن بیر شەیلر بکلەمەدن، اۇنلارئ آراجئ أدینمەدن- بو گیبی یرلردە ییەجک داغئتئر، قوربان کسرسە، بو شیرک اۇلمایئپ شیرکە یاقلاشتئران بیدعاتتئر.
گۆنۆمۆزدە تۆربەلرە گیدیپ اۇرالاردا قوربان کسن یۇق دنەجک قادار آزدئر. آنجاق تۆربەلردە اون، شکر، سیرکە وس. داغئتما ایشلمی چۇق یایغئندئر. بونلار حورافە وە باطئل اینانئشلار اۇلوپ شیرکە دؤنۆشمەسی آن مسئەلەسیدیر. اۇقونموش سو، یانمایان کفن، اۇقونموش اۆفلنمیش ییەجکلر وس. تمللرینی باطئل اینانچلارلا قاردش اۇلان طاریقاتلاردان آلئرلار.
فهمی چچن ایلکای
