آللاهئ قوللارئنا بنزتمک یاعنی اۇنونلا قوللارئ آراسئندا فیزیکسل باغ قورماق؛ “شیرکتیر“.
ایسلام تاریحی دیققاتلئجا اینجەلنیرسە آللاهئ طئبقئ اینسان گؤرۆنۆملۆ گؤسترن، اۇنو تاعریف أتمەیە چالئشان، حارفلرە هجەلرە بنزەدیگینی سؤیلەینلر وە داحا فاضلاسئ ایلە قارشئلاشئرئز.
آللاهئ اینسان گیبی گؤسترمە وە اینساندا اۇلدوغو گیبی مۆچەلری اۇلدوغو ایددیعالارئ، ماعالأسف حادیث کیتابلارئمئزا داحی بولاشمئشتئر:
“راببیمی، بۇل بیر یشیللیکتە آیاغئندا آلتئندان ایکی ناعلئن وە یۆزۆندە بیر پردە، پچە اۇلدوغو حالدە بیر دلیقانلئ شکلیندە رۆیامدا گؤردۆم.”
“راببیمی، هنۆز ساقالئ چئقمامئش وە بئیئقلارئ بیتمەمیش بیر گنچ گیبی، ساچلارئ قولاقلارئنا قادار اوزایئپ سارقئتمئش حالدە گؤردۆم.”
“راببیمی، مینادا قوربان بایرامئنئن اۆچۆنجۆ گۆنۆندە، بۇز بیر دوەنین اۆزەریندە حالقئن اؤنۆندە گؤردۆم. اۆزەریندە یۆندن ماعمول بیر جۆببەسی واردئ.”
(هارون اۆنال؛ مەوضوع حادیثلر)
آللاهئن دوەیە بینمەسی، جۆببە گییمەسی، ساچلارئنئ اوزاتماسئ گیبی ساپقئن اینانئشلاردان آللاها سئغئنیۇروز. قورئان؛ “اینسان بیچیملی تانرئ” آنلایئشئنئ ماحکوم أدیپ؛ “شیرک” سایمئشتئر.
یۆجە آللاە کندیسینی بیزە شؤیلە تانئتئر:
قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ﴿۱﴾ اللَّهُ الصَّمَدُ ﴿۲﴾ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ﴿۳﴾ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ ﴿۴﴾ (سورة الإخلاص)
دە کی: “اۇ، آللاە بیر تکتیر. آللاە أکسیکسیز، صامددیر (بۆتۆن وارلئقلار اۇنا موحتاج، فاقاط اۇ، هیچبیر شەیە موحتاج دگیلدیر). دۇغورمادئ وە دۇغورولمادئ. اۇنا بیر دنک دە اۇلمادئ.” (ایحلاص سورەسی؛ 1-4)
چۇغوموزون أزبرە بیلدیگی بو آیتلردن آللاهئن یاراتئلان بیر وارلئق گیبی دۇغمادئغئنئ، کیمسەیی دۇغورمادئغئنئ وە یاراتتئقلارئندان هیچ کیمسەنین کندیسینە دنک اۇلاماجاغئنئ نت اۇلاراق آنلئیۇروز.
بو گرچگی ایفادە أدن بیر دیگر آیت ایسە شؤیلەدیر:
… لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ ﴿۱۱﴾ (سورة الشوری)
… اۇنون بنزەری اۇلان هیچبیر شەی یۇقتور. اۇ، هر شەیی ایشیتیر وە گؤرۆر. (شورا سورەسی؛ 11)
آللاهئ باشقا وارلئقلارا یا دا باشقا وارلئقلارئ آللاها بنزتمک؛ آللاها اۇرتاق قۇشماقتئر. آللاهئن دیگر وارلئقلاردا اۇلدوغو گیبی ألی آیاغئ اۇلدوغونو ایددیعا أتمک گیبی. بونونلا بیرلیکتە آجئقماق، اونوتماق، یانئلماق، یانلئش ایش یاپماق، شاشئرماق گیبی قوللارئندا اۇلان ضایئفلئقلارئن اۇندا دا اۇلابیلەجگینی ایددیعا أتمک؛ -ایستەرسە شاقا یۇلویلا اۇلسون- “شیرکتیر”.
یۆجە آللاە قوللارئ ایلە کندیسی آراسئندا بنزەرلیک قورمایا چالئشانلار ایچین آیرئجا بویورماقتادئر:
وَجَعَلُوا لَهُ مِنْ عِبَادِهِ جُزْءًا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَكَفُورٌ مُبِينٌ ﴿۱۵﴾ (سورة الزخرف)
اینسانلار، آللاهئن قوللارئندان بیر قئسمئنئ اۇنون بیر پارچاسئ سایدئلار. گرچکتن دە اینسان آپآچئق بیر نانکؤردۆر. (زوحروف سورەسی؛ 15)
الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ ثُمَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ ﴿۱﴾ (سورة الأنعام)
گؤکلری وە یری یاراتان آللاها حامد اۇلسون. اۇ، قارانلئقلارئ وە آیدئنلئغئ وار أتتی. یینە دە کافیرلر راببینە (باشقالارئنئ) دنک توتیۇرلار. (أنعام سورەسی؛ 1)
آللاە کندیسینی قوللارئ ایلە دنک توتانلارئ کۆفۆرلە ایتهام أتمیشتیر. آللاهئن أتە کمیگە بۆرۆنۆپ بیریلرینین قئلئغئنا گیردیگینی ایددیعا أدنلری، بویورون سیز دۆشۆنۆن. آیرئجا باعضئ اینسانلارئن؛ “آللاهئن اونوتتوغو یر، بن اۇلسایدئم بونو یاراتمازدئم” وس. سؤزلر سؤیلەدیگینی دوییۇروز، بونلار یا آللاهئ قوللارئنا بنزتن سؤزلردیر یا دا قوللارئن کندیسینی آللاهئن یرینە قۇیماسئدئر.
یۆجە قورئان شؤیلە بویورماقتادئر:
… وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا ﴿۶۴﴾ (سورة مریم)
… سنین راببین اونوتقان دگیلدیر. (مریم سورەسی؛ 64)
راببیمیزی أکسیک وە نۇقصانلئقلاردان تنزیە أتمک، سۆرکلی یۆجە اۇلدوغونو وە بیر اینساندا اۇلابیلەجک هر تۆرلۆ قوصوردان اوزاق اۇلدوغونو سۆرکلی گؤز اؤنۆندە بولوندورماق، مۆسلۆمان اۇلمانئن گرگیدیر. بو قۇنودا سۇن درەجە تیتیز اۇلوپ آغزئمئزدان چئقان سؤزلرە چۇق دیققات أتملیییز.
فهمی چچن ایلکای
