“جین” اینسان گؤزۆیلە گؤرۆلەمەین وارلئقلارئن تۆمۆنە وریلن ایسیمدیر. بو کلیمە “ملکلری” دە قاپسار: “جین” ایسمی، راغئب ایصفاهانینین “مۆفردات”تا آچئقلادئغئنا گؤرە، ایکی شکیلدە قوللانئلئر: بیرینجیسی گنل آنلامئدئر کی، “اینس” کلیمەسینین قارشئلئغئندا دویولاردان گیزلی اۇلان بۆتۆن روحانیلرە دەنیر. بونا گؤرە ملکلر وە شەیطانلار دا بو تاعریفئن قاپسامئنا گیرر. هر ملک جیندیر، هر جین ملک دگیلدیر.
اینسانلارئن گؤرەمەدیگی وە دۇقونامادئغئ وارلئقلارا قارشئ قۇرقوسو وە مراقئ واردئر. جینلر /ملکلر وە دیگر گؤزلە گؤرۆلەمەین وارلئقلار حپ گیزملی قالمئش وە تاپئلاجاق نسنەلر اۇلاراق آلغئلانمئشلاردئر. جینلر، بیز اینسانلار گیبی آللاها قوللوق أتمک ایچین یاراتئلمئش وارلئقلاردئر وە اۇنلار دا یاپتئقلارئندان حسابا چکیلەجکلردیر. دیگر سوچلو اینسانلار گیبی جزا گؤرمەسی دە سؤز قۇنوسودور:
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ﴿۵۶﴾ (سورة الذاریات)
بن جینلری وە اینسانلارئ آنجاق بانا عیبادت أتسینلر دییە یاراتتئم. (ذاریات سورەسی؛ 56)
يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَقُصُّونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِي وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا قَالُوا شَهِدْنَا عَلَى أَنْفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ كَانُوا كَافِرِينَ ﴿۱۳۰﴾ (سورة الأنعام)
(اۇ گۆن آللاە شؤیلە دیەجکتیر:) “أی جین وە اینسان تۇپلولوغو! ایچینیزدن سیزە آیتلریمی آنلاتان وە بو گۆنۆنۆزۆن گلیپ چاتاجاغئ حاققئندا سیزی اویاران رسوللر گلمەدی می؟” اۇنلار شؤیلە دیەجکلر: “بیز کندی عالەیهیمیزە شاهیدلیک أدریز.” دۆنیا حایاتئ اۇنلارئ آلداتتئ وە کافیر اۇلدوغونا دائیر کندی عالەیهینە شاهیدلیک أتتیلر. (أنعام سورەسی؛ 130)
قَالَ ادْخُلُوا فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ فِي النَّارِ كُلَّمَا دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَهَا حَتَّى إِذَا ادَّارَكُوا فِيهَا جَمِيعًا قَالَتْ أُخْرَاهُمْ لِأُولَاهُمْ رَبَّنَا هَؤُلَاءِ أَضَلُّونَا فَآتِهِمْ عَذَابًا ضِعْفًا مِنَ النَّارِ قَالَ لِكُلٍّ ضِعْفٌ وَلَكِنْ لَا تَعْلَمُونَ ﴿۳۸﴾ (سورة الأعراف)
آللاە اۇنلارا: “سیزدن اؤنجە گچمیش جین وە اینسان تۇپلولوقلارئیلا برابر جهننم آتشینە گیرین!” دەر. جهننمە گیرن هر اۆممت کندی قاردشینە لاعنت أدر. نیهایت حپسی اۇرایا تۇپلاندئغئندا، سۇنراکیلر اؤنجەکیلر حاققئندا دەرلرکی: “راببیمیز! ایشتە شونلار بیزی دۇغرو یۇلدان ساپتئردئ. اۇنلارا جهننم آتشیندن قات قات عاذاب ور.” آللاە دەر کی: “هرکسین عاذابئ قات قاتتئر، فاقاط سیز بیلەمزسینیز.” (آعراف سورەسی؛ 38)
وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا رَبَّنَا أَرِنَا اللَّذَيْنِ أَضَلَّانَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ نَجْعَلْهُمَا تَحْتَ أَقْدَامِنَا لِيَكُونَا مِنَ الْأَسْفَلِينَ ﴿۲۹﴾ (سورة فصلت)
اینکار أدنلر: “أی راببیمیز! جینلردن وە اینسانلاردان بیزی دۇغرو یۆلدان ساپتئرانلارئ بیزە گؤستر دە اۇنلارئ آیاقلارئمئزئن آلتئنا آلالئم. بؤیلەجە جهننمین أن آلتئندا قالانلاردان اۇلسونلار.” دیەجکلردیر. (فوصصیلت سورەسی؛ 29)
عاراب جاهیلیەسیندە جینلرین قوتساندئغئنئ گؤریۇروز. عاراب مۆشریکلر جینلرین غایبئ بیلدیگینی ایددیعا أدرلردی. “عارابلار جینلرە باعضئ تانرئسال گۆچ وە یتەنکلر یۆکلەر، ضارارلارئندان قۇرونماق ایچین تدبیرلر آلئر، حۇشنودلوقلارئنئ قازانمایا چالئشئر، بونون ایچین جینلر آدئنا قوربان کسرلردی. آیرئجا اۇنلار، جینلرین کاهینلرە گؤکتن حابرلر گتیردیگینە، شەیطانلارئن دا شاعیرلرە ایلهام وردیگینە اینانئر؛ بؤیلەجە آللاە ایلە بو گیزلی وارلئقلار آراسئندا بیر باغ قورارلاردئ. ایبنی عاشورون بیلدیردیگینە گؤرە چاهیلیە عارابلارئنئن بیر قئسمئ شەیطانئن شر تانرئسئ اۇلدوغونا اینانئر، ملکلری آللاهئن عاسکرلری، جینلری شەیطانئن عاسکرلری سایارلاردئ. اؤزللیکلە بو سۇن اینانچتا مازدەئیزمین ایکی تانرئلئ اینانجئنئن أتکیسی اۇلدوغو دۆشۆنۆلمکتەدیر.
جینلرین غایبئ بیلدیگینە ایمان أتمک، قاضالاردان بلالاردان قۇروندوغونا اینانماق، اۇنلارا تاپئنماقتئر. گۆنۆمۆزدە حالا پۇپۆلر اۇلان جینجیلیک حورافەسی عاراب مۆشریکلریندن بیزە میراث قالمئشتئر. قورئان بو شیرک آنلایئشلارئن حپسینی رددەدر:
وَلِسُلَيْمَانَ الرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهْرٌ وَرَوَاحُهَا شَهْرٌ وَأَسَلْنَا لَهُ عَيْنَ الْقِطْرِ وَمِنَ الْجِنِّ مَنْ يَعْمَلُ بَيْنَ يَدَيْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَمَنْ يَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ أَمْرِنَا نُذِقْهُ مِنْ عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿۱۲﴾ يَعْمَلُونَ لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ وَجِفَانٍ كَالْجَوَابِ وَقُدُورٍ رَاسِيَاتٍ اعْمَلُوا آلَ دَاوُودَ شُكْرًا وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ ﴿۱۳﴾ فَلَمَّا قَضَيْنَا عَلَيْهِ الْمَوْتَ مَا دَلَّهُمْ عَلَى مَوْتِهِ إِلَّا دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْكُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ الْغَيْبَ مَا لَبِثُوا فِي الْعَذَابِ الْمُهِينِ ﴿۱۴﴾ (سورة سبأ)
سۆلەیمانئن أمرینە دە؛ صاباح أسمەسی بیر آی، آقشام أسمەسی دە بیر آی اۇلان رۆزگارئ وردیک. أریمیش باقئر اۇجاغئنئ دا اۇنا سل گیبی آقئتتئق. جینلردن دە راببینین ایذنییلە اۇنون اؤنۆندە چالئشانلار واردئ. ایچلریندن کیم بیزیم أمریمیزدن چئقارسا اۇنا آلەولی آتش عاذابئنئ تاتتئرئرئز. جینلر سۆلەیمان ایچین دیلەدیگی بیچیمدە قالعەلر، هەیکللر، حاووض گیبی چاناقلار وە ثابیت قازانلار یاپیۇرلاردئ. “أی داوود عائیلەسی، شۆکرەدین! قوللارئمدان شۆکرەدنلر پک آزدئر.” سۆلەیمانئن اؤلۆمۆنە حۆکمەتتیگیمیز زامان، اۇنون اؤلۆمۆنۆ اۇنلارا آنجاق دگنگینی یەمکتە اۇلان بیر قورت گؤستردی. سۆلەیمانئن جسدی یئقئلئنجا جینلر آنلادئلار کی -أگر غایبئ بیلمیش اۇلسالاردئ- آشاغئلایئجئ عاذاب ایچیندە قالمامئش اۇلاجاقلاردئ. (سبە سورەسی؛ 12-14)
وَجَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ الْجِنَّ وَخَلَقَهُمْ وَخَرَقُوا لَهُ بَنِينَ وَبَنَاتٍ بِغَيْرِ عِلْمٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يَصِفُونَ ﴿۱۰۰﴾ (سورة الأنعام)
اۇنلار آللاها جینلردن دە اۇرتاق قۇشتولار. حالبوکی اۇنلارئ یاراتان اۇدور. بیلگیلری اۇلمادان اۇنا اۇغوللار قئزلار اویدوردولار. اۇنون شانئ اۇنلارئن اویدوردوغو صئفاتلاردان مۆنززە وە یۆجەدیر. (أنعام سورەسی؛ 100)
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَقَالَ أَوْلِيَاؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنَا بِبَعْضٍ وَبَلَغْنَا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنَا قَالَ النَّارُ مَثْوَاكُمْ خَالِدِينَ فِيهَا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ ﴿۱۲۸﴾ (سورة الأنعام)
(آللاە) اۇنلارئن حپسینی تۇپلادئغئ گۆن جینلرە؛ “أی جین تۇپلولوغو! اینسانلارئن چۇغونو یۇلدان چئقاردئنئز” دەر. اینسانلاردان جینلرین دۇستو اۇلانلار دا شؤیلە دەرلر: “راببیمیز! بیز بیربیریمیزدن فایدالاندئق. نیهایت بیزە تاعیین أتتیگین واعدەمیزە اولاشتئق.” آللاە دا: “سیزین دوراغئنئز جهننمدیر. اۇرادا آللاهئن دیلەمەسی مۆستثنا، أبدی اۇلاراق قالاجاقسئنئز” دەر. شۆبهەسیز راببین حیکمت صاحیبیدیر، هر شەیی بیلندیر. (أنعام سورەسی؛ 128)
وَيَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعًا ثُمَّ يَقُولُ لِلْمَلَائِكَةِ أَهَؤُلَاءِ إِيَّاكُمْ كَانُوا يَعْبُدُونَ ﴿۴۰﴾ قَالُوا سُبْحَانَكَ أَنْتَ وَلِيُّنَا مِنْ دُونِهِمْ بَلْ كَانُوا يَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَكْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ ﴿۴۱﴾ (سورة سبأ)
اۇنلارئن حپسینی بیر آرایا گتیردیگی گۆن آللاە، ملکلرە دیەجک کی: “بونلار سیزە می قوللوق أدیۇرلاردئ؟” اۇنلار دا؛ “سنی تنزیە أدریز. بیزیم اۇنلارا قارشئ سئغئناجاق ولیمیز سنسین. حایئر، اۇنلار جینلرە تاپیۇرلاردئ. چۇغو اۇنلارا اینانمئشلاردئ.”دیەجکلر. (سبە سورەسی؛ 40-41)
جینلری قوتسایان، اۇنلارئ اۇلاغان اۆستۆ گۆچلرە صاحیب گؤسترن وە اۇنلارا سئغئنمایئ، اۇنلاردان مدد اوممایئ تلقین أدن هر تۆرلۆ آنلایئش ساحتەکارلئقتئر، شیرکتیر. جینلری آللاهئن قئزلارئ، اۇغوللارئ سایماق دا یینە شیرک وە کۆفۆردۆر.
یینە ملکلرە دوعا أتمک، اۇنلاردان شفاعات دیلنمک دە شیرکتیر. آللاەتان بکلنیلمەسی گرکن شەیلری گؤرۆنمەین وارلئقلار اۇلان جینلردن بکلەمک هر حالۆکاردا کیشییی ایسلام دینینین دئشئندا بئراقئر. حئریستیانلار ملکلردن شفاعات بکلەرلر، یینە عاراب مۆشریکلر دە ملکلرین هەیکلیلرینی یاپئپ اۇنلاردان شیفا وە یاردئم دیلنیرلردی.
