سۇرو:
بن، چۇغونلوغو غایرئ مۆسلیم اۇلان بیر اۆلکەدە یاشایان مۆسلۆمان بیر گنجیم؛ وە بو اۆلکەیی یؤنتن دە بیر غایرئ مۆسلیم. ایسلام دینینی یایماق وە یؤنتیمی ألە گچیرمک ایچین بورادا یاشیان مۆسلۆمانلارئن ساواشمالارئ جائیز میدیر؟ مۆسلۆمانلار، هر تۆرلۆ حارامئن یایغئنلاشتئغئ بو اۆلکەدە یاشامایا دوام أتملی میدیرلر؟ نە یاپمالارئ گرکیر؟
یانئت:
هر شەیدن اؤنجە شونو سؤیلەملیییز کی؛ یریۆزۆندە تۇپلوم اۇلوشتورولمالئ وە بو تۇپلومداکی هرکس گؤنۆللۆلۆک أساسئنا دایاناراق، کیشیلرین یارئنئنئ أن ایی شکیلدە گؤزتن قوروملار اۇلوشتورمالئدئر. وە بو قوروملاردا ایشلری بیر کیشی یۆکلنمەملی، عاکسینە بوراداکی هر بیر فرد آکتیف رۇل آلمالئدئر. اۇلوشتورولان بو قوروملارئن یؤنتیمینین یاواش یاواش شکیللنمەسی وە هدفلرینین گرچکلشمەسی ایچین أن ایی شکیلدە چالئشئلماسئ گرکیر. قوروملارئن ویزیۇن وە میسیۇنوندان آیرئلئپ آیرئلمادئغئنئن دنتلنمەسی، تۇپلومون أن اۆست مرتبەسیندەکی کیشییە عائیدتیر. بو کیشییە اؤنجەدن “ولییول-أمر” دەنیلیردی. بو گؤرەودەکی کیشیلر گۆنۆمۆزدە ایسە دەولت باشقانئ، کرال، سولطان وب. اۇلاراق آدلاندئرئلئر. بونلارئ سؤیلەرکن بیر ینیلیک گتیرمییۇروز.
سۇرولارئنئزئ یانئتلایابیلمک ایچین؛ آللاە رسولۆنۆن مککە دؤنمیندەکی داعوتیندە، قورەیشین ایلری گلنلرینە قارشئ ایزلەدیگی متۇدو حاطئرلامایا چالئشئیۇروز. چۆنکۆ بو متۇد، سۇرولارئنئزئن جوابئنئن تام قارشئلئغئدئر.
آللاە رسولۆ، ریسالتلە گؤرەولندیریلمەدن اؤنجە قابیلەلردن اۇلوشان بیر تۇپلومدا یاشئیۇردو وە قورئانئن بیزە بیلدیردیگینە گؤرە اۇرادا؛ پوتلارا تاپئلماقتا، اینتیقام ساواشلارئ یاپئلماقتا، قادئن حاقلارئ ایحلال أدیلمکتەیدی.. ایچکی، فائیض وە ظولۆم رواجتایدئ. هر قابیلەنین بیر باشقانئ وە یاقئنلارئندان اۇلوشان بیر گروپ اؤندرلری واردئ. اۇنلارئن أمرینە ایطاعات أدیلییۇر وە ایستەدیکلری هر شەی یرینە گتیریلییۇردو. آللاە رسولۆ، قورەیش قابیلەسیندە یاشئیۇردو. وە اۇرانئن أن مشهور لیدرلرینی: عامر بین هیشام (أبو جهیل)، أل-حاکم بین أبیلعاص، عوقبە بین موعایط، نادر بین حاریث، اۆمەییە بین حالف، زمعا بین أسود، طوعایمە ایبنی عادیی، أبو لهب (پەیغامبرین عامجاسئ)، اوبەی بین حالف، نۆبەیە ایبنی حاججاج وە اۇنون قاردشی مۆنببیە ایبنی حاججاج ود. اۇلوشتورویۇردو.
رسولوللاە بو تۇپلومدا یاشئیۇر وە اۇرادا یایغئن اۇلان کؤتۆ داورانئشلارئ فئطری اۇلاراق رددەدییۇردو. قورەیش حالقئ اۇنا دۇغرو داورانئشلارئندان دۇلایئ “أل-أمین” لاقابئ ورمیشتی. اۇنو گؤردۆکلریندە: “أمین (گۆونیلیر کیشی) گلدی،” دییۇرلاردئ. نادیر بولونان بو آحلاقی اؤزللیکلریندن دۇلایئ، موحاممد (ص) آللاهئن ألچیسی وە نبیلرین سۇنونجوسو اۇلاراق سچیلدی.
آللاهئن، رسول آراجئلئغئ ایلە تۆم اینسانلئغا اولاشتئرماق ایستەدیگی مساژ نەدیر؟ اۇ مساژئن پراتیک حایاتا تاطبیق أدیلمەسینین یۇللارئ نەلردیر؟ وە اۇ مساژئن تبلیغیندە قارشئلاشئلان زۇرلوقلار نەلردیر؟
قورئانئ کریم ریسالت گؤرەوینین ایچریگینی شو آیتلە جوابلئیۇر:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ﴿۴۵﴾ وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُنِيرًا ﴿۴۶﴾ (سورة الأحزاب)
أی نبی! بیز سنی شاهید، مۆژدەجی وە اویارئجئ ألچی اۇلاراق گؤندردیک. آللاهئن ایذنییلە آللاها چاغئران بیر کیشی وە ائشئق ساچان بیر فنر گیبیسین. (آحزاب سورەسی؛ 45-46)
فاقاط آللاە، قورەیشین ایلری گلنلرینین مساژئن تبلیغینە شیددتلە قارشئ چئقاجاقلارئنئ بیلییۇردو. پکی بونون اۆزرینە اۇرتایا چئقان سۇرونلار قارشئسئندا اویغولاناجاق متۇدلا ایلگیلی آللاە رسولۆنە ایلک اینن آیتلر ناسئل بیر یۇل حاریطاسئ چیزییۇردو؟
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ﴿۱﴾ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ ﴿۲﴾ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ ﴿۳﴾ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ﴿۴﴾ عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ﴿۵﴾ (سورة العلق)
راببینین آدئیلا اۇقو! یاراتان اۇدور. اۇ اینسانئ عالاقتان یاراتمئشتئر. اۇقو! راببین سۇنسوز ایکرام صاحیبیدیر. قالملە اؤگرتمیشتیر. اینسانا بیلمەدیگینی اؤگرتمیشتیر. (عالاق سورەسی؛ 5-1)
ألچییە اینن ایلاهی مساژ، اۇنا بۆیۆک بیر زۇرلوق اۇلوشتوردو. بونلاردان بیری مساژئن تبلیغی وە اویغولاماسئ، دیگری ایسە قورەیشین ایلری گلنلرینین ریسالتە قارشئ چئقمالارئیدئ. اۇنلارئن بو داورانئشلارئنئن سببی پوتلارا تاپماقتان عیبارت اۇلان اینانچلارئ، ضایئفلارئ کؤلەلشتیرن یؤنتیم شکلی وە بیرەیسللیکتە دە آحلاقتان یۇقسون اۇلمالارئیدئ.
بو زۇرلوقلار قارشئسئندا اویغولاما متۇدو اۇلاراق آللاە، رسولۆنە حانگی أمیرلری وردی؟ آللاە، مساژئنئن یایئلماسئنا تۆم گۆچلرییلە قارشئ چئقان قورەیشین ایلری گلنلرینە قارشئ ساواشمایئ مئ أمرەتتی؟ اۇنلارئن أذیەتلریندن دۇلایئ آجئ ایچیندە اۇان نبییە آللاە حانگی چئقئش یۇللارئنئ گؤستردی؟
آللاە شؤیلە بویورویۇر:
وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ ﴿۲۱۴﴾ (سورة الشعراء)
قاومیندن أن یاقئنلارئنئ اویار! (شوعارا سورەسی؛ 214)
یاعنی؛ “أی موحاممد! مساژئن تبلیغینە آقرابالارئندان وە یاقئن چەورەندن باشلا!” دیەرک بۆتۆن بو زۇرلوقلارا قارشئ ایلک آدئمئ اۇلوشتوردو. آللاە رسولۆنۆن مۆشریکلرلە مۆجادلەسیندەکی تمل عونصور؛ حانگی تۇپلومدا اۇلورسا اۇلسون باطئلئن قارشئسئندا حاق ایلە دۇغرو فیکیرلری یایاراق مۆجادلە أتمکتیر. بو مەیوەلر اۇلغونلاشتئقچا تۇپلوم حاظ دویار وە اۇنو تاتتئقچا ذەوق آلئر. تملسیز بینا؛ تۇحومسوز، تۇپراقسئز، سوسوز مەیوە اۇلماز.
آللاهئن، ألچیسینە ایلتتیگی أمیرلری تۇپلومون تمل ایلکەلری اۇلوشتورویۇردو. بو ایلکەلر، مۆشریکلرین اۆزریندە اۇلدوغو بۇزوق اینانچلارئ تملدن سارسئیۇر، سۇسیال اۇلان تۆم ظولۆملری یاساقلئیۇر، ضایئفلارا قارشئ قورەیش لیدرلرینی گۆچلندیرن کؤلەلشتیرمەیی دە اۇرتادان قالدئرئیۇردو. ایسلام دینیندن اؤنجە ضایئف بیر کؤلە اۇلان بیلال حابشی سؤیلەدیکلریمیزە أن ایی اؤرنکتیر.
بیلال حابشی بیربیرینە کنتلنمیش ایسلام تۇپلومونون اۇلوشماسئنئ دستکلەدی. یاواش یاواش اۇلوشان بو تمل تۇپلوم، ایسلامئ قابول أدن وە ایسلام قاردشلیگینین آرتماسئنا نەدن اۇلان اؤرنک بیر تۇپلومو اۇلوشتوردو. آللاە رسولۆنۆن مککەدە یاشادئغئ 13 یئل بۇیونجا بو تمل یاواش یاواش گلیشتی. بو دؤنم بۇیونجا آللاە رسولۆ، قورەیشین یؤنتیجیلرینین باسقئلارئ آلتئندا شیددتلی آجئلار چکییۇردو. اۇنلار، رسولۆن تبلیغ حاققئنئ ألیندن آلمایا وە أنگللـەمەیە چالئشئیۇرلاردئ. یینە دە آللاە رسولۆ اۇنلارا یؤنتیمدە راقیب اۇلمایا قالمادئ. اۇنلارئن دۆشمانلئقلارئنئن آچئغا چئقماسئنا قارشئلئق هیچبیر زامان ساواشا تشویق أتمەدی. اۇنون تک اؤنم وردیگی شەی اۇنلاردان ایذین آلماقسئزئن اؤزگۆرجە دینە داعوت أدەبیلمکتی. بو یۇروجو داعوت یۇلجولوغوندا صابرئنئ آرتتئرماق، تشویق أتمک وە قالبینی ثابیت قئلماق ایچین قورئانئ کریمدن آیتلر نازیل اۇلدو.
بو قۇنویلا ایلگیلی آللاە شؤیلە بویورویۇر:
فَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَجَاهِدْهُمْ بِهِ جِهَادًا كَبِيرًا ﴿۵۲﴾ (سورة الفرقان)
اؤیلەیسە کافیرلرە اویما، اۇنلارا قارشئ قورئان ایلە بۆیۆک بیر مۆجادلەیە گیریش. (فورقان سورەسی؛ 52)
آللاە، نبینین قورەیشین لیدرلرینین باسقئ وە ایشکنجەلری آلتئندا یاشادئغئ بو 13 یئلئ “بۆیۆک جیهاد” اۇلاراق آدلاندئردئ. حض. موحاممد مککەدە هیچبیر زامان یؤنتیمە طالیب اۇلمادئ وە هیچبیر زامان قورەیشین لیدرلرییلە یارئشمادئ. عاکسینە، اؤنجەلیکلە ریسالتین ایلک موحاطابئ وە سۇروملوسو اۇلاراق اۇنو یایمایئ وە ریسالتین ایچریگینی اۇ تۇپلومداکی هر فردە وە سۇنرا تۆم اینسانلئغا اولاشتئرمایئ ایستەدی. اۇ، قورەیشین لیدرلرینە قارشئ قورئان ایلە جیهاد أتتی. مۆشریک لیدرلری وە قورەیش تۇپلومونون هر طاباقاسئیلا آللاهئن کلامئنئ یایاراق مۆجادلە أتتی. قورەیشلیلر، اۇنو کندیلرینە قارشئ بۆیۆک بیر تهلیکە اۇلاراق گؤردۆلر.
اۇنا باعضن گۆزل واعادلردە بولونمایا، باعضن دە تهدید ایچرن مساژلار گؤندرمەیە باشلادئلار. دیگر طارافتان قورەیش تۇپلوموندا مساژئن یایئلماسئنئ أنگللـەمەیە چالئشئیۇرلاردئ. چۆنکۆ آللاهئن مساژئنئن یایئلماسئ اۇنلارئن شاحصی منفاعاتلرینی یۇق أدییۇر، دینی اینانچلارئنئ تهدید أدییۇردو. آللاە رسولۆ ایسە اۇنلارئن گۆزل واعادلرینی رددەدییۇر وە تهدیدلرینی اؤنمسەمییۇردو. چۆنکۆ مۆسلۆمانلارئن ایقتیدار حایاللری قوروپ، یؤنتیمی ألە گچیرمک ایچین یارئشماق یرینە، ایسلام مساژئنئ تاشئماق وە تبلیغ أتمکتە دیرنچ گؤسترمەلری گرکییۇردو. آنجاق بو دوروم بۆیۆک صابئر، چۇق چالئشما، دواملئلئق وە صامیمیەت گرکتیرییۇردو.
نۆبۆووتین هر گچن سنەسی قورەیش لیدرلرینین آللاە رسولۆنە وە ایلک مۆسلۆمانلارا اۇلان دۆشمانلئقلارئ گیتتیکچە آرتمئشتئ. مۆسلۆمانلاردان باعضئلارئنا أذیەتلری دە حاد صافحادایدئ. بونون اۆزرینە آللاە رسولۆ، آرقاداشلارئنا حابشیستانا هیجرت أتمەلرینی ناصیحات أتتی. بورادا کندیمیزە شو اؤنملی سۇرویو سۇرمالئیئز: نیچین آللاە رسولۆ أذیەت گؤرن مۆسلۆمانلارئن ایستیقبالی ایچین حابشیستانئ ترجیح أتتی؟ نبی، آرقاداشلارئنا بونو شؤیلە آچئقلادئ: “أطرافئنداکی کیمسەیە ظولمەتمەین عادیل بیر یؤنتیجی اۇلدوغو ایچین اۇرایا گیتمەنیزی اویغون گؤرۆیۇروم.”
آللاە رسولۆ، حابشیستانداکی یؤنتیجینین غایرئ مۆسلیم اۇلماسئنا باقمادئ. یالنئزجا اۇ یؤنتیجینین عادیل اۇلدوغونو بیلمەسی اۇنون ایچین یترلییدی. غایرئ مۆسلیم اۇلدوغو حالدە عادیل اۇلان بو یؤنتیجییی سچەرک مۆسلۆمانلارا ایی بیر درس وردی. مۆسلۆمانلارئن گۆنلۆک آکتیویتەلرینی یاپابیلدیکلری، تام بیر فیکیر وە داعوت اؤزگۆرلۆگۆ ایچیندە اۇلان بیر یؤنتیم شکلینە صاحیب اۇلنا بیر اۆلکەدە یاشامالارئ یترلییدی. قورەیشلیلر، مۆسلۆمانلارئن حابشیستانا گیتتیگینی اؤگرندیلر. بونون اۆزرینە نجاشینین آرقاداشئ وە عارابلارئن أن ذکیلریندن اۇلان عامر بین عاصئ اۇرایا گؤندردیلر. عامر، نجاشییە مککەدن تابلۇلار وە هدیەلر گؤتۆردۆ. اۇنلارئن عادتلرینە گؤرە نجاشییی سلاملادئ. نجاشی سؤیلە دەدی: “نیچین گلدین أی عامر؟”
عامرئن جوابئ شؤیلە اۇلدو: “نە سنین نە دە بنیم دینیمدن اۇلان بو دینسیز آداملار سنین اۆلکەندە بۇزغونجولوق چئقارمایا گلدیلر. قاومیم بو هدیەلری سانا اۇنلارئ بیزە تسلیم أتمەن ایچین گؤندردی.”
حابشیستان کرالئنئ بو هدیەلر موتلو أتتی می؟ حایئر، عاکسینە شؤیلە دەدی: “آصلا. آللاها یمین أدریم کی؛ بانا سئغئنماق ایچین گلن بو اینسانلارئ اۇنلارا دانئشمادان اؤنجە سانا تسلیم أتمم. بن اۇنلارئ گتیرنە قادار بکلە، آماچلارئنئ سۇروپ اؤگرنەییم.”
ایچری گیرەجکلری زامان عامر بین عاص، نجاشییی شو شکیلدە اویاردئ: “اۇنلارا دیققات أت. سانا سجدە أتمەیەجک وە سایغئ گؤسترمەیەجکلر.” چۆنکۆ اۇ، مۆسلۆمان بیرینین آللاەتان باشقاسئنا سجدە أتمەیەجگینی بیلییۇردو. ایچری گیردیکلریندە مۆسلۆمانلار سجدە أتمەدیلر. نجاشی اۇنلارا: “اینسانلارئن سجدە أتتیکلری گیبی نیچین سجدە أتمەدینیز؟” دییە سۇردو. مۆسلۆمانلارئن سؤزجۆلۆگۆنۆ اۆستلنن جاعفر (رض) ایسە: “بیزە آللاەتان باشقاسئنا سجدە أتمک یاساقلاندئ.” دەدی.
نجاشی: “سیز نییە بؤیلە یاپئیۇرسونوز؟ کندینیزی آنلاتئن” دەدی.
جاعفر (رض) شونلارئ سؤیلەدی: “اۇرادا ظولۆم، تاشقئنلئق، قوراقلئق وە آچلئق واردئ. آقرابا ایلیشکیلری قۇپوقتو وە گۆچلۆ ضایئفئ أزییۇردو. سۇنرا آللاە بیزە ایچیمیزدن اۇلان، یتیشمە طارزئنئ، دۇغومونو وە سۇیونو بیلدیگیمیز بیرینی گؤندردی. وە بیزە اییلیگی أمرەتمەیی، کؤتۆلۆگۆ أنگللـەمەیی، آقرابا ایلیشکیلرینە اؤنم ورمەیی وە نامازئ قئلمایئ أمرەتتی.”
نجاشی: “بو قۇنودا أزبرینیزدە اۇلان بیر شەی وار مئ؟” دییە سۇردو. جاعفر (رض) همن طاها سورەسیندن بیر بؤلۆم اۇقودو. بو، عامر بین عاصئ اؤفکەلندیرمیشتی. بونون اۆزرینە کرالا: “اۇنلارا عیسا حاققئندا سؤیلەیەجکلرینی سۇر” دیەرک ایشارت أتتی.
نجاشی سۇردو: “آرقاداشئنئز عیسا حاققئندا نە دییۇر؟”
جاعفر (رض): “اۇ، آللاهئن قولو وە ألچیسیدیر، مریمین راحمینە یرلشتیردیگی کلیمەسی وە اۇندان بیر روحتور.” دەدی وە آردئندان مریم سورەسیندن بیر قئسئم اۇقودو. بونون اۆزرینە عادیل کرال یرە أگیلدی وە کۆچۆک بیر سامان چؤپۆ آلدئ: “آللاها یمین أدریم کی” دەدی. “آرقاداشئنئز جبرائیلین گتیردیگینە شو سامان تانەسی قادار بیلە بیر شەی أکلەمەمیشتیر. سۇنرا باشئنداکی تاجئنئ داحی تیترتن شو سؤزۆ سؤیلەدی: “أگر کرال اۇلماسایدئم اۇنا اولاشئر وە آیاغئنئن آلتئنئن تۇزو اۇلوردوم.” آردئندان مۆسلۆمانلارا: “گیدین هیچبیرینیزە أذیەت أدیلمەیەجک.” دەدی. اۆلکەسیندە، اۇنلارئن اؤزگۆرجە حارەکت أدەجکلرینی، هیچبیرینە أن اوفاق بیر باسقئ یاپئلمایاجاغئنئ ایعلان أتتی. وە: “عامرا وە آرقاداشئنا هدیەلرینی ایعادە أدین!” دەدی.
مۆسلۆمانلار نجاشینین حاکیمیەتی آلتئندا ایکن عیبادتلرینی هیچبیر قئسئتلاما اۇلمادان گرچکلشتیرییۇر وە بو ینی تۇپلومدا أن ایی شکیلدە موعاملە گؤرۆیۇرلاردئ.
موسانئن (ع) فیرعاوون ایلە اۇلان مۆجادلەسی دە قۇنوموز آچئسئندان اؤنملیدیر. فیرعاوونون تاشقئنلئقلارئ حایال أدیلەمەیەجک بۇیوتلارا اولاشتئقتان سۇنرا آللاە موسایئ (ع) اۇنا گؤندردی. اۇنا نە دەدی؟ “أی موسا فیرعاوونا گیت وە اۇنونلا ساواش!” مئ دەدی؟
حایئر، عاکسینە آللاە تعالا شؤیلە بویوردو:
اذْهَبْ أَنْتَ وَأَخُوكَ بِآيَاتِي وَلَا تَنِيَا فِي ذِكْرِي ﴿۴۲﴾ اذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى ﴿۴۳﴾ فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَيِّنًا لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَى ﴿۴۴﴾ (سورة طە)
قاردشینی یانئنا آل وە بلگەلریملە بیرلیکتە گیت. ایکینیز دە بنی آنماقتا گەوشکلیک أتمەیین. فیرعاوونا گیدین؛ اۇ حاددینی آشتئ. اۇنا یوموشاق سؤز سؤیلەیین. بلکی عاقلئنئ باشئنا آلئر وەیا قۇرقار. (طاها سورەسی؛ 44-42)
آللاهئن ألچیسینین، مککە دؤنمیندە کندیسینە دۆشمانلئق وە أذیەت أدن قورەیش لیدرلرینە قارشئ اویغولادئغئ پۇلیتیکالارئ آشاغئداکی شکیلدە اؤزتلەیەبیلیریز:
- ألچی، هیچبیر زامان قورەیشتە سیاسی لیدرلیک دۆشۆنمەدی. اۇ، سادەجە آللاەتان گلن مساژئ یۆکلنییۇر وە اؤنجەلیکلە قاومیندن اولاشابیلدیگی أن فاضلا اینسانا، داحا سۇنرا دا تۆم اینسانلئغا اۇنو اولاشتئرماق ایچین چابالئیۇردو.
- ألچی، تبلیغ یۇلجولوغونا ساغلام بیر تمل اۇلوشتورماق ایچین ایشە أن یاقئن چەورەسینی اویارماقلا باشلادئ. بو چەورەنین یاردئمئ ایلە دیگر اینسانلارا اولاشتئ.
- ألچی، قورەیش لیدرلرینین ایسلامئ رددەتمەلرییلە ایلگیلی بیر سۇرون یاشامادئ. چۆنکۆ ایسلامئ قابول أتمک وەیا رددەتمک حاقلارئیدئ. فاقاط سۇرون، اۇنلارئن تبلیغ یۇلوندا وە مساژئن یایئلماسئندا آللاە رسولۆنۆن اؤنۆندە أنگل اۇلوشتورمالارئیدئ. زیرا اۇنلار، پوتلارا تاپمایئ ترک أدن، آللاهئن دینینە گیرن هرکسە سالدئرئیۇرلاردئ.
- مۆسلۆمان بیری، غایرئ مۆسلیملر طارافئندان یؤنتیلن، دینی گؤرەولرینی اؤزگۆرجە یرینە گتیرمەلرینە ایذین ورن وە دیگر اینسانلارا ایسلامئ تبلیغ أتمەلریندە هرحانگی بیر زۇرلوق چئقارمایان هر اۆلکەدە یاشایابیلیر.
- ایسلامیەت هرحانگی جۇغرافی بؤلگەیلە سئنئرلئ دگیلدیر. بیلعاکیس بیر اۆلکە دۆنیانئن نەرەسیندە وە حانگی یؤنتیجی طارافئندان یؤنتیلییۇر اۇلورسا اۇلسون، اۇرادا مۆسلۆمان بیر کیشینین وارلئغئ مۆمکۆندۆر.
- ایسلامئن ایقتیدار وەیا لیدرلیک باسقئسئ ایلە قابول أتتیریلمەسی مۆمکۆن دگیلدیر. عاکسینە اۇ عاقلی قاناعاتە وارماق وە هر بیر کیشینین تام اۇلاراق ایمان أتتیگینی قالب ایلە تاصدیق أتمەسیدیر. مۆسلۆمان بیر تۇپلوم اۇلوشتورمامئز گرکتیگینی سؤیلەدیگیمیزدە، بو تۇپلومو اۇلوشتورمایا تملدن باشلامامئز گرکتیگینی داحا سۇنرا اۇلوشان بو تۇپلومدان گؤنۆللۆ اۇلاراق بیر یؤنتیجی سچمەمیز گرکتیگینی قاصدەدییۇروز.
نبینین بو متۇدو سۇن گۆنلردە بیزیم ایچین أن ایی اؤرنکتیر. پکی، بیز اۇنو رهبر أدینەبیلییۇر مویوز؟
