(3)
آراجئلئق
(وسیلە وە توەسسۆل)*
“وسیلە”، بیرینی دیگرینە یاقلاشتئران شەی، آراجئ؛ “توەسسۆل” دە، بیر شەیی وسیلە یاپماق، آراجئ قۇیماق، دەمکتیر.
باعضئ طاریقاتلاردا ولی وە شەیح روحلارئنئن آللاە ایلە قول آراسئندا وسیلە وە واسئطا اۇلدوغو قابول أدیلەرک، دوعا سئراسئندا اۇنلارئن روحانیەتیندن یاردئم ایستنیر.
شەیح أفندی: سن وسیلەیی قابول أتمییۇرسون. وسیلەیە دائیر دلیلیمیز واردئر. بیر ذاتئن گؤزلری آعما اۇلموشتو. موحاممدە (ص) گلدی، اۇنا دوعا أتمەسینی سؤیلەدی. اۇ دا:
“آبدست آل، ایکی رکعات ناماز قئل وە: ‘یا راببی! ألچینی وسیلە أدەرک سندن شیفا ایستییۇروم’، دییە دوعا أت!” بویوردو.
اۇ شاحئص بو دوعا ایلە برابر: “یا راببی! ألچینین حاققئمداکی شفاعاتینی قابول أت”، دەدی. بو صاحیح حادیثتیر. بو حادیثی قابول أتمزسن، بیز دە سنی قابول أتمەییز!
بایئندئر: سیز بونو بیر چشیت موعجیزە سایئیۇرسونوز. حالبوکی آللاە تعالا، شو آیتتە نبیمیزە موعجیزە ورمەدیگینی بیلدیرمکتەدیر:
وَمَا مَنَعَنَا أَنْ نُرْسِلَ بِالْآيَاتِ إِلَّا أَنْ كَذَّبَ بِهَا الْأَوَّلُونَ وَآتَيْنَا ثَمُودَ النَّاقَةَ مُبْصِرَةً فَظَلَمُوا بِهَا وَمَا نُرْسِلُ بِالْآيَاتِ إِلَّا تَخْوِيفًا ﴿۵۹﴾ (سورة الإسراء)
سنی موعجیزەلرلە گؤندرمەمیزە تک أنگل، اؤنجەکیلرین اۇنلار قارشئسئندا یالانا سارئلمالارئدئر. ثمودا، گرچگی گؤسترن دیشی دوەیی وردیک؛ آما یانلئش یاپتئلار. بیز موعجیزەلری سادەجە قۇرقوتماق ایچین گؤندریریز. (ایسرا سورەسی؛ 59)
ثمود قاومی دوەیی کسمیش وە جزایا چارپئلمئشلاردئ. آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوَاهَا ﴿۱۱﴾ إِذِ انْبَعَثَ أَشْقَاهَا ﴿۱۲﴾ فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ نَاقَةَ اللَّهِ وَسُقْيَاهَا ﴿۱۳﴾ فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَا فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاهَا ﴿۱۴﴾ وَلَا يَخَافُ عُقْبَاهَا ﴿۱۵﴾ (سورة الشمس)
ثمود حالقئ، آزغئنلئق أتتیگی ایچین یالانا سارئلدئ. بیر گۆن أن حایئرسئزلارئ ایلری آتئلدئ. آللاهئن ألچیسی: “آللاهئن دوەسینە وە سو حاققئنا ایلیشمەیین!” دەدیگی حالدە اۇنو یالانجئ سایدئلار؛ آیاقلارئنئ کسەرک دوەیی اؤلدۆردۆلر. راببی (صاحیبی) دە، گۆناەلارئ یۆزۆندن اۇنلارئ گۆچسۆزلشتیریپ یرلە بیر أتتی. اۇ حایئرسئز، ایشین بؤیلە بیتەجگینی بکلەمییۇردو. (شمس سورەسی؛ 11-15)
بو آیتە راغمن حادیثلر اویدورولموش وە نبیمیزین موعجیزەلرینی آنلاتان کیتابلار یازئلمئشتئر. اۇقودوغونوز حادیث دە اۇنلارداندئر.
حادیثە گؤرە کؤر بیر آدام، نبیمیزە گلیپ دەر کی:
-آللاها دوعا أت، بانا شیفا ورسین.
نبیمیز شؤیلە قارشئلئق وریر:
-ایستەرسن دوعا أدریم، ایستەرسن دورومونا صابرەدرسین، داحا ایی اۇلور.
آدام: دوعا أت! دەر.
یوقارئداکی ایفادەلرە گؤرە، نبیمیز دوعا أدینجە، کؤرۆن گؤزۆنۆن گؤرەجگیندن أمیندیر. حالبوکی آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
قُلْ لَا أَمْلِكُ لِنَفْسِي نَفْعًا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَاءَ اللَّهُ … ﴿۱۸۸﴾ (سورة الأعراف)
(أی موحاممد!) دە کی: “آللاە ترجیح أدیپ یاراتمازسا، بنیم کندیمە بیلە بیر فایدا ساغلامایا وەیا ضارار ورمەیە گۆجۆم یتمز…” (آعراف سورەسی؛ 188)
شو آیت دە، نبیمیزین آرزوسویلا بیر موعجیزەنین اۇلمایاجاغئنئ گؤستریر:
وَإِنْ كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاءِ فَتَأْتِيَهُمْ بِآيَةٍ … فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ ﴿۳۵﴾ (سورة الأنعام)
بونلارئن یۆز چەویرمەلری سانا آغئر گلدییسە، یردە بیر کانال وەیا گؤکتە بیر مردیون بولمایا گۆجۆن دە یتییۇرسا، گیدر بیر موعجیزە گتیریرسین…
… ساقئن جاهیللردن اۇلما! (أنعام سورەسی؛ 35)
{موعجیزە قۇنوسو داحا سۇنرا گلەجکتیر.}
بو آیتلر، یوقارئداکی حادیثین اویدورما اۇلدوغونون دلیلیدیر.
شەیح أفندی: شو آیت حاققئندا نە دیەجکسین؟ بو دا توەسسۆلۆن دلیلیدیر:
… وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا ﴿۶۴﴾ (سورة النساء)
… اۇنلار کندیلرینی کؤتۆ دوروما دۆشۆردۆکلریندە سانا گلسەلر وە (سنین حوضوروندا) آللاەتان باغئش دیلەسەلردی، سن دە اۇنلارئن باغئشلانماسئ ایچین دوعا أتسەیدین، اۇ زامان آللاهئن تەوبەلری قابول أتتیگینی وە نە قادار مرحامتلی اۇلدوغونو ألبتتە گؤرەجکلردی. (نیسا سورەسی؛ 64)
اۇنلار، موحاممدە (ص) گلییۇرلار؛ اۇ دا، آللاەتان اۇنلارئ باغئشلاماسئنئ ایستییۇر. ایشتە اینسانلار دا أولیائوللاها گلیر؛ اۇنلار دا، آللاهئن اۇنلارئ باغئشلاماسئنئ ایستەر. چۆنکۆ أولیا، نبینین واریثیدیر. نبینین یاپتئغئنئ، اۇنلار دا یاپارلار.
بایئندئر: حئریستیانلار گیبی گۆناە مئ چئقارئیۇرسونوز؟ اۇقودوغونوز آیت تەوبە وە ایستیغفاردان باحثەدییۇر. بیلیرسینیز کی تەوبە، دؤنۆش یاپماق دەمکتیر. یاپتئغئ گۆناەتان پیشمانلئق دویوپ، بیر داحا ایشلەمەمەیە قارار ورن کیمسە تەوبە أتمیش اۇلور. ایستیغفار دا، آللاەتان باغئشلانما دیلەدیگیندە بولونماقتئر. قورئاندا تەوبە ایلە ایلگیلی أمیرلر، دۇغرودان گۆناهئ ایشلەینلرە یؤنەلیکتیر. چۆنکۆ بیزدە گۆناە چئقارما یۇقتور. تەوبە ایچین بیر کیمسەنین یانئنا گیتمک گرکمز.
آیتتە سؤزۆ أدیلن کیشیلر، آللاهئن کیتابئنا اویاجاقلارئنا، کاعب بین أل-أشرفە گیتمیشلردی. اۇنلارلا ایلگیلی آیت شؤیلەدیر:
أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحَاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ وَيُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُضِلَّهُمْ ضَلَالًا بَعِيدًا ﴿۶۰﴾ (سورة النساء)
سانا وە سندن اؤنجە ایندیریلنە ایناندئغئنئ سانان کیشیلری گؤرمەدین می؟ اۇ آزغئنئن اؤنۆندە یارغئلانماق ایستییۇرلار! اۇیسا، اۇنو تانئماما أمری آلمئشلاردئ. اۇ شەیطان دا بونلارئ درین بیر ساپئقلئغا دۆشۆرمک ایستەمکتەدیر. (نیسا سورەسی؛ 60)
بونلار، آیتلرە ترس دۆشتۆکلری ایچین تەوبە أتملی وە آللاەتان باغئش دیلەملییدیلر! آللاهئن ألچیسینین دە باغئش دیلەمەسی، یانلئشتان دؤندۆکلرینین تثبیتی آنلامئندادئر.
اۇقودوغونوز آیتین تامامئ شؤیلەدیر:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذْنِ اللَّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّابًا رَحِيمًا ﴿۶۴﴾ (سورة النساء)
بیز حانگی ألچییی گؤندرمیشسک، بیزیم اۇنایئمئزلا، کندینە بۇیون أگیلسین، دییە گؤندرمیشیزدیر. اۇنلار، کندیلرینی کؤتۆ دوروما سۇقتوقلارئندا سانا گلسەلر وە آللاەتان باغئشلانما دیلەسەلردی، ألچی دە اۇنلارئن باغئشلانماسئ ایچین دوعا أتسەیدی، آللاهئن تەوبەلری قابول أتتیگینی وە مرحامتلی اۇلدوغونو گؤرۆرلردی. (نیسا سورەسی؛ 64)
بؤیلەجە بونلار، تکرار آللاها وە ألچیسینە ایطاعات أدر حالە گلمیش اۇلورلار. آیرئجا هر مۆسلۆمان، قاردشلرینین عاففئ ایچین دوعا أدر. آللاە تعالا، نبیمیزە شو أمری ورمیشتیر:
فَاعْلَمْ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مُتَقَلَّبَكُمْ وَمَثْوَاكُمْ ﴿۱۹﴾ (سورة محمد)
بیل کی، آللاەتان باشقا ایلاە یۇقتور. کندی گۆناهئن ایچین؛ مۆمین أرکک وە مۆمین قادئنلار ایچین باغئشلانما دیلە. آللاە، دۇلاشتئغئنئز یری دە، دوردوغونوز یری دە بیلیر. (موحاممد سورەسی؛ 19)
شەیح أفندی: سیز نە دەرسنیز دەیین، بیز آللاە ایلە قوللار آراسئندا أولیائوللاهئن وە مشاییحی ایعظام حاضراتئنئن روحلارئنئن واسئطا اۇلدوغونا اینانئرئز. اۇنلارئن روحانیەتیندن ایستیمداد أدر، ایستیعانەدە بولونوروز.
بایئندئر: سیزی کندیمە دگیل، آللاهئن آیتلرینە چاغئرئیۇروم. قئلدئغئ نامازئن هر رکعاتئندا “إیَّاکَ نَستَعِین = یالنئز سندن ایستیعانەدە بولونوروز، (یاعنی) یاردئم ایستەریز.” (فاتیحا سورەسی؛ 5) دیەن بیر کیشی، بو سؤزۆ سؤیلەیەمز.
آللاە تعالا، بیر دە شؤیلە بویورور:
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ ﴿۱۶﴾ (سورة ق)
اینسانئ بیز یاراتتئق. اۇنا شاە دامارئندان یاقئنئز؛ ایچینین نە فئسئلدادئغئنئ بیلیریز. (قاف سورەسی؛ 16)
آللاە، شاە دامارئمئزدان یاقئن اۇلدوغونا گؤرە ولیلرین وە بۆیۆک شەیحلرین روحلارئ، نەرەدە بۇشلوق بولور دا آرایا گیررلر؟
شەیح أفندی: ایلاهیات فاکۆلتەسیندن ایکی قئز طالبە گلدی وە بانا عاینئ شەیی سۇردولار:
دەدیلر کی: “آللاە بیزە شاە دامارئندان داحا یاقئن اۇلدوغونا گؤرە نەدن شەیحلر آرایا گیرییۇرلار؟” بن دە دەدیم کی: “سیز قورئان اۇقویۇر موسونوز؟” “أوت”، دەدیلر. دەدیم کی: “قورئانئ سیزە کیم اۇقوتویۇر؟” “قورئان حۇجاسئ”، دەدیلر. دەدیم کی: “آللاە سیزە قورئان حۇجاسئندان داحا یاقئن دگیل می؛ نەدن اۇ اۇقوتمویۇر دا، قورئان اؤگرنمک ایچین بیر باشقاسئنا ایحتیاج دویویۇرسونوز؟” “تامام، حاقلئسئن”، دەدیلر.
بایئندئر: آللاە، بیر قورئان اؤگرتمنی سەویەسینە ایندیریلەبیلیر می؟ بیرینە بیر شەی اؤگرتن هرکس، آللاە ایلە قول آراسئندا وسیلە قئلئنئیۇرسا، سیزین گیبی میلیارلارجا اینسان وار. سیزین ایددیعانئز، شو آیتە ترس دۆشمکتەدیر:
اتَّبِعُوا مَا أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ وَلَا تَتَّبِعُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿۳﴾ (سورة الأعراف)
راببینیزدن سیزە ایندیریلنە اویون؛ آللاە ایلە آرانئزا قۇیدوغونوز ولیلرە اویمایئن. بیلگیلرینیزی نە قادار آز قوللانئیۇرسونوز. (آعراف سورەسی؛ 3)
———————————————————————————
*بو بؤلۆمدەکی ایددیعالار، ماحمود اوستاعۇثماناۇغلو (ماحمود أفندی) وە أکیبی ایلە یاپتئغئمئز گؤرۆشمەدە اۇرتایا آتئلمئشرئر.
