اینانچ چۇق اؤنملیدیر. اینسانئن ثواب نامئنا بیر شەیی اۇلماسا دا، شیرکتن اوزاق بیر اینانجئ اۇلسا وە تەوبە أتمەدن اؤلسە، آللاە گۆناەلارئنئ باغئشلایابیلیر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ … ﴿۴۸﴾ (سورة النساء)
آللاە کندیسینە اۇرتاق قۇشولماسئنئ باغئشلاماز، بونون آلتئنداکی گۆناهئ، دۆزنینە اویان ایچین باغئشلار… (نیسا سورەسی؛ 48)
باشقاسئنا کؤلە اۇلمامئزئ قابول أتمەین آللاە، نبیسینە شو أمری ورمیشتیر:
قُلْ أَفَغَيْرَ اللَّهِ تَأْمُرُونِّي أَعْبُدُ أَيُّهَا الْجَاهِلُونَ ﴿۶۴﴾ وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿۶۵﴾ بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۶۶﴾ وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَالْأَرْضُ جَمِيعًا قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَالسَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿۶۷﴾ (سورة الزمر)
64- دە کی: “أی کندینی بیلمزلر! آللاەتان باشقاسئنا قوللوق أتمەمی می ایستییۇرسونوز؟
65- (أی موحاممد!) سانا دا، سندن اؤنجەکی نبیلرە دە شوو، کسین اۇلاراق بیلدیریلمیشتیر: أگر شیرکە دۆشرسن یاپتئغئن یانار گیدر وە سن (دە) قایبەدنلردن اۇلورسون.
66- ساقئن ها! یالنئز آللاها قوللوق أت وە شۆکرەدنلردن اۇل!
67- آللاهئ گرگی گیبی دگرلندیرمەدیلر. اۇیسا کی قئیامت گۆنۆ، یریۆزۆ اۇنون آووجونون ایچیندە بولوناجاق؛ گؤکلر ایسە، اۇنون گۆجۆیلە دۆرۆلمۆش اۇلاجاقتئر. اۇ، کندینە أش قۇشولانلاردان اوزاقتئر، یۆجەدیر. (زۆمر سورەسی)
وَإِنْ كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا ﴿۷۳﴾ وَلَوْلَا أَنْ ثَبَّتْنَاكَ لَقَدْ كِدْتَ تَرْكَنُ إِلَيْهِمْ شَيْئًا قَلِيلًا ﴿۷۴﴾ إِذًا لَأَذَقْنَاكَ ضِعْفَ الْحَيَاةِ وَضِعْفَ الْمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ عَلَيْنَا نَصِيرًا ﴿۷۵﴾ (سورة الإسراء)
73- باشقا بیر شەی اویدوروپ، اۆزریمە آتاسئن، دییە سانا سئقئنتئ وریپ آز قالسئن سنی، سانا واحیەتتیگیمیز شەیدن آیئراجاقلاردئ. اۇ زامان سنی دۇست أدینیرلردی!
74- أگر ساغلام دوروشلو یاپماسایدئق، آز دا اۇلسا اۇنلارا مەیلەدەبیلیردین.
75- مەیلەتسەیدین، سانا حایاتئن ایکی قات جزاسئ ایلە بیرلیکتە اؤلۆمۆن دە ایکی قات جزاسئنئ تاتتئرئردئق. آرتئق بیزە قارشئ سانا یاردئم أدەجک بیرینی دە بولامازدئن. (ایسرا سورەسی)
(27)
شیرک
“شیرک”؛ آللاها عائید باعضئ اؤزللیکلری باشقا بیریندە دە گؤرەرک، اۇنو، اۇ اؤزللیکلردە آللاە ایلە اۇرتاق سایماقتئر. بونا اینانان، اۇنو آللاها یاقئن بیلیر. آللاها، اۇنون آراجئلئغئ ایلە یاقلاشابیلەجگینە وە ایستکلرینی اولاشتئرابیلەجگینە اینانئر. آللاهئ بیر کرال، اۇنو دا اۇنون یاقئنئ گیبی گؤرۆر.
مۆرید: بیزیم یاپتئغئمئزئن نەسی شیرک؟ بیز اۇنلارا عیبادت می أدییۇروز؟ أساس اۇنو آنلات!
بایئندئر: أوت؛ سیزی آللاها اولاشتئراجاغئنا ایناندئغئنئز آراجئلارا عیبادت أدییۇرسونوز! “عیبادت”؛ سؤزلۆکتە طاعات آنلامئنا گلیر. “طاعات”؛ بۇیون أگمکتیر؛ داحا چۇق أمرە اویماق وە ایزیندن گیتمک آنلامئندا قوللانئلئر. تۆرکچەدە بونا قوللوق دەنیر. “عبد = قول“؛ یاعنی کؤلە آنلامئنا گلیر.
اینسانلار، گۆچلرینین یتتیگینی کندیلرینە کؤلە أتمەیە؛ گۆچ یتیرەمەدیکلرینە دە کؤلە اۇلمایا یاتقئندئرلار. کراللار حالقئ کؤلە گیبی گؤرمک ایستەمیش، اۇنلارا قایئدسئز شارطسئز بۇیون أگدیرمەیە چالئشمئشلاردئر. فیرعاوون، حالقئنئ تۇپلامئش وە شؤیلە حایقئرمئشتئ:
فَقَالَ أَنَا رَبُّكُمُ الْأَعْلَى ﴿۲۴﴾ (سورة النازعات)
“یۆجە راببینیز بنیم.” دەدی. (نازیعات سورەسی؛ 24)
“راب”: “أفندی، صاحیب” دەمکتیر. عارابلار، کؤلەنین صاحیبینە “راب” دەرلر. بیزدە “أفندی” دەنیر. آللاەتان باشقاسئنا کؤلە اۇلمایئ رددەدنلر،، آللاەتان باشقاسئنئن رابلری وە أفندیلری اۇلماسئنئ دا قابول أتمزلر. دیققات أدرسنیز أفندی کلیمەسی، طاریقاتلاردا سئقچا قوللانئلئر.
کراللار سیاسی وە عاسکری گۆچلرینی، زنگینلر ماللارئنئ، کیمیلری دە دینی قوللاناراق اینسانلارئ کؤلەلشتیرمک ایستەرلر. دینی قوللانانلار، بونلارئن أن کؤتۆسۆدۆر. چۆنکۆ اینسانلار اۇنلارا قوللوق أتمەیی، آللاها قوللوغون بیر پارچاسئ سایارلار.
سیز آللاە ایلە بیرلیکتە شەیحینیزە دە قوللوق أدییۇرسونوز. رابئطا یاپارکن، اۇنون روحانیەتینە بۇیون أگییۇرسونوز. فاتیحایئ اۇقورکن دە، “یالنئز سانا قوللوق أدریز” دییۇرسونوز!
مۆرید: کندینە قوللوق أدیلمەسینی ایستەین شەیح وار مئ؟
بایئندئر: اؤنجەکی آچئقلامالار، یترلی اۇلمالئ هرحالدە شەیحە تام باغلانماق، اۇنا رابئطا أتمک، قالبلە اۇندان یاردئم ایستەمک وە اۇنا آصلا ایعتیراض أتمەمک، اؤنۆندە اؤلۆ گیبی اۇلماق قوللوغون سۇن نۇقطاسئ دگیل میدیر؟ بوندان ایلری بیر قوللوق دۆشۆنۆلەبیلیر می؟ آللاهئن ایستەدیگی، اینسانئن یالنئز کندینە قول اۇلماسئ وە بو شکیلدە حۆرریەتین دۇروغونا اولاشماسئدئر:
يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ﴿۲۱﴾ (سورة البقرة)
أی اینسانلار! سیزی وە سیزدن اؤنجەکیلری یاراتان صاحیبینیزە قول اۇلون کی، کندینیزی قۇرویابیلەسینیز! (باقارا سورەسی؛ 21)
(28)
ایستیعانە
“ایستیعانە“؛ یاردئم ایستەمک دەمکتیر. فاتیحا سورەسینی هر اۇقویوشوموزدا “إیَّاکَ نَستَعِین = آللاهئم، یالنئز سندن یاردئم ایستەریز“، دەریز. بورادا شەیحین بیر سؤزۆنۆ حاطئرلاماق یریندە اۇلور. شؤیلە دەمیشتی:
“سیز نە دەرسنیز دەیین، بیز آللاە ایلە قوللار آراسئندا أولیائوللاهئن وە مشاییحی عیظام حاضراتئنئن روحلارئنئن واسئطا اۇلدوغونا اینانئرئز. اۇنلارئن روحانیەتیندن ایستیمداد أدر، ایستیعانەدە بولونوروز.
أولیانئن روحوندان ایستیعانەدە بولوندوغونوزا گؤرە نامازدا “إیَّاکَ نَستَعِین = یالنئز سندن یاردئم ایستەریز” دەمەیە حاققئنئز اۇلماز.
رابئطا یاپاراق شەیحین روحانیەتییلە برابر، صورتینی قالب گؤزۆنۆن اؤنۆنە گتیریپ حایال أتمەنیز وە قالبلە اۇندان یاردئم ایستەمەنیز وار یا، ایشتە اۇ زامان تەوحیدلە ایلگینیز کسیلیر. چۆنکۆ بو، شەیحە عیبادت اۇلور.
موحاممد (ص): “دوعا عیبادتین اؤزۆدۆر.” دەمییۇر مو؟ بیر دە، شؤیلە دییۇر: “دوعا عیبادتین تا کندیسیدیر.”
پوتا تاپانلار عیبادتی، پوتو راضئ أدیپ دوعالارئنئن قابولۆنۆ ساغلاماق ایچین یاپارلار.
بیرچۇق آیتتە مۆشریکلرین، آللاەتان باشقاسئنا دوعا أتتیکلری آنلاتئلئر. موحاممدە (ص) وردیگی بیر أمیردە، آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّي وَلَا أُشْرِكُ بِهِ أَحَدًا ﴿۲۰﴾ (سورة الجن)
دە کی: “بن یالنئزجا راببیمە دوعا أدر، اۇنا هیچبیر وارلئغئ اۇرتاق قۇشمام.” (جین سورەسی؛ 20)
