تەوحیدە یابانجئلاشما
“یۆزۆ سویو حۆرمتی” ایلە باشلار
حالق آراسئندا صالیح قوللار حاطئرئنا دوعا أتمک، اۇنلارئ “وسیلە-واسئطا” أدینمک چۇق یایغئن بیر عادتتیر، بونا “توەسسۆل” دەنیلیر. همن همن ایشیتمەینیمیز یۇقتور. پکی، بو تۆر دوعالار نە قادار دۇغرودور وە بیر فاضیلتی وار مئدئر؟ بؤیلەسی دوعالارئن وە حالقئ، آراجئ أدینمەیە یؤنلندیرمەنین دۇغورابیلەجگی سۇنوچلارئ نە قادار دۆشۆنیۇروز؟
حانەفی عالیملردن ایبنی أبیل-عیززین یۇرومونو اۇقویالئم:
“کیشینین، آللاەتان باشقاسئنئ دوعاسئنئن قابولۆنە سبب قئلماسئ وە اۇنونلا توەسسۆلدە بولونماسئ جائیز دگیلدیر. اۇ، شؤیلە دەمک ایستەر” ‘فالانجا سنین صالیح قوللارئندان اۇلدوغو ایچین دوعامئ قابول أیلە.’ اۇنون آللاهئن صالیح قولو اۇلماسئیلا بریکینین دوعاسئ آراسئندا نە ایلگی، نە باغلانتئ اۇلابیلیر؟ بو، دوعادا تاشقئنلئق یاپماقتئر. آللاە تعالا شؤیلە بویورور: ‘راببینیزە ایچین ایچین وە یالواراراق دوعا أدین. اۇ، تاشقئنلئق یاپانلارئ گرچکتن سەومز.’ (آعراف؛ 55) بو وە بنزەری دوعالار، سۇنرادان اویدورولموشتور. بؤیلە بیر دوعا نە حض. موحاممددن نە صاحابەدن نە تابیعیندن نە دە ایماملارئن بیریندن آقتارئلمئشتئر. (آللاە حپسیندن راضئ اۇلسون!) بو، آنجاق جاهیللرین وە باعضئ طاریقاتچئلارئن یازدئغئ طئلسئملاردا بولونابیلیر.”
یوقارئداکی ایفادەلرە عاینن قاتئلیۇروز. بیزجە موحتواسئنئن عاکسینە یاپئلاجاق دوعالار “شیرکە” دۇغرو ایلرلەمکتیر، ایکینجی، اۆچۆنجۆ آدئملار ایسە شیرکین ایچینە دۆشمک اۇلاجاقتئر. اؤنجە اۆستۆن گؤرۆنن ایسیملر حاطئرئنا ایستنیر، سۇنرا دا دۇغرودان اۇنلاردان ایستەمەیە دؤنۆشۆر.
آللاهئن ایسیملری قورئاندا آچئقلانمئشکن، فانیلرین ایسیملرینی قوللاناراق آللاها دویغو سؤمۆرۆسۆ یا دا شانتاژ مئ یاپمایا چالئشیۇروز؟ بیر باشقاسئ آللاهئن قارارئنا مۆداحالە أدەبیلیر می؟ آللاە، وردیگی حۆکمۆ بیریلرینین حاطئرئنا دگیشتیریر می؟ دوعالارئ آللاها یۆکسلتن فالانئن، فیلانئن ایسیملری دگیل، راببیمیزین ایسیملری وە بیزیم صالیح عامللریمیزدیر.
قُلِ ادْعُوا اللَّهَ أَوِ ادْعُوا الرَّحْمَنَ أَيًّا مَا تَدْعُوا فَلَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى وَلَا تَجْهَرْ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا ﴿۱۱۰﴾ (سورة الإسراء)
دە کی: “ایستەرآللاە دییە دوعا أدین، ایستەر راحمان دییە دوعا أدین! حانگیسییلە دوعا أتسنیز، ایشتە أن گۆزل ایسیملر اۇنوندور.” (ایسرا سورەسی؛ 110)
… يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ… ﴿۱۰﴾ (سورة فاطر)
… تمیز وە گۆزل کلیمە اۇنا یۆکسلیر؛ حایرا وە بارئشا یؤنەلیک عامل دە اۇ کلیمەیی یۆکسلتیر… (فاطئر سورەسی؛ 10)
وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَيَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ… ﴿۲۶﴾ (سورة الشوری)
آللاە، ایمان أدیپ صالیح عامل ایشلەینلرینکینە جواب وریر، اۇنلارا لۆطفوندان داحا فاضلاسئنئ وریر… (شورا سورەسی؛ 26)
آللاە بیریلرینین حاطئرئنا دوعالارئ قابول أتمز، بیزیم صالیح عامللریمیزە وە صامیمی یالوارئشلارئمئزا باقار. کیشی آللاهئن عاظامتینە، هر شەیە گۆجۆ یتتیگینە وە عاینئ زاماندا هر شەیی بیلدیگینە ایمان أدرسە ذاتن بیر باشقاسئنئن آدئنئ قوللانما گرگی دویماز. آللاهئن ایسیملرینی دگیل دە، بیر باشقاسئنئن ایسیملرینی دوعادا قوللانماق، عادتا آللاها گۆونمەمەنین فارقلئ بیر تظاهۆرۆدۆر.
نیدن بیر باشقاسئنئن آدئنئ یا دا آراجئلئغئنئ قارئشتئریۇروز کی؟ قورئانداکی دوعا اؤرنکلرینی اینجەلەدیگینیزدە، دۇغرودان آللاها یاقارئلاجاغئ أساسئ سۇن درەجە آچئقتئر. حاطئر گؤنۆل ایشییلە آللاها دوعالار قابول أتتیریلەمز. آللاە کندیسی ایلە ناسئل یاقئنلئق قورولابیلەجگینی آچئقلامئشکن، حالا آراجئلار بولمایا چالئشماق شاشئلاجاق بیر دورومدور.
آللاە سانا یتر، مۆسلۆمان!
هیچ اؤلمەین یۆجە آللاە ایلە بیرلیکتە باشقالارئنا یالوارماق، عاقئل کارئ دگیلدیر. عاقلئنئ قوللانان هرکس بونون یانلئش اۇلدوغونو قاورایاجاقتئر. بیر مۆسلۆمانئن آللاە ایلە آراسئنا آراجئلار قۇیماسئنئ قورئان آصلا قابول أتمز. بورادا آللاهئ یترسیز گؤرمە حاستالئغئ واردئر. مۆشریک، آللاهئن سەودیگی بیر قولونو آراجئ أدینەرک کندی عاقلئنجا آللاهئ ایقناع أتمەیە چالئشماقتادئر. اۇیسا آللاە شؤیلە بویورور:
وَتَوَكَّلْ عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَسَبِّحْ بِحَمْدِهِ وَكَفَى بِهِ بِذُنُوبِ عِبَادِهِ خَبِيرًا ﴿۵۸﴾ (سورة الفرقان)
“سن، اۇ اؤلۆمسۆز وە دائیما دیری اۇلانا (آللاها) توەککۆل أت. اۇنو هر تۆرلۆ اؤوگۆیلە یۆجلتەرک تسبیح أت. قوللارئنئن گۆناەلارئندان حابردار اۇلاراق اۇ یتر!” (فورقان سورەسی؛ 58)
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللَّهُ وَمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۶۴﴾ (سورة الأنفال)
“أی نبی! سانا وە سانا اویان مۆمینلرە آللاە یتر.” (أنفال سورەسی؛ 64)
… وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا ﴿۶﴾ (سورة النساء)
… حساب سۇروجو اۇلاراق دا آللاە یتر. (نیسا سورەسی؛ 6)
… وَكَفَى بِاللَّهِ عَلِيمًا ﴿۷۰﴾ (سورة النساء)
… بیلن اۇلاراق آللاە یتر. (نیسا سورەسی؛ 70)
… وَكَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا ﴿۷۹﴾ (سورة النساء)
… شاهید اۇلاراق دا آللاە یتر. (نیسا سورەسی؛ 79)
… وَكَفَى بِاللَّهِ وَكِيلًا ﴿۱۳۲﴾ (سورة النساء)
… وکیل اۇلاراق آللاە یتر. (نیسا سورەسی؛ 132)
… أَلَنْ يَكْفِيَكُمْ أَنْ يُمِدَّكُمْ رَبُّكُمْ… ﴿۱۲۴﴾ (سورة آل عمران)
… راببینیزین سیزی تاقویە أتمەسی، سیزین ایچین یترلی دگیل میدیر؟.. (آلی عیمران سورەسی؛ 124)
… فَقُلْ حَسْبِيَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ ﴿۱۲۹﴾ (سورة التوبة)
… دە کی: “آللاە بانا یتر. اۇندان باشقا ایلاە یۇقتور. بن سادەجە اۇنا گۆونیپ دایانئرئم. (تەوبە سورەسی؛ 129)
… وَكَفَى بِاللَّهِ وَلِيًّا وَكَفَى بِاللَّهِ نَصِيرًا ﴿۴۵﴾ (سورة النساء)
… گرچک بیر دۇست اۇلاراق آللاە یتر، بیر یاردئمجئ اۇلاراق دا آللاە یتر. (نیسا سورەسی؛ 45)
سۇنوچتا هر شەییمیز آللاهئن ألیندەیسە، بیر مۆسلۆمانئن باشقاسئندان مدد اومماسئنا وە بیریلریندن قۇرقماسئنا لۆزوم یۇقتور.
فهمی چچن ایلکای
