“موتلولوغو تاتمانئن تک یۇلو، اۇنو پایلاشماقتئر.”
بایرۇن
جلالددین رومی مثنەوی کیتابئندا عیبرتلرلە دۇلو بیر حیکایە آنلاتئر.
قوشلارئن حۆکۆمدارئ اۇلان سیمورغ عانقا، بیلگی آغاجئنئن داللارئندا یاشایان بیلگە بیر قوشموش…
قوشلار، سیمورغا اینانئر وە اۇنون کندیلرینی قورتاراجاغئنئ دۆشۆنۆرمۆش. قوشلار دۆنیاسئندا هر شەی ترس گیتتیکچە، اۇنلار دا سیمورغو بکلەر دورورلارمئش. نە وار کی، سیمورغ اۇرتادا گؤرۆنمەدیکچە قوشقولانئر اۇلموشلار وە سۇنوندا اومودو کسمیشلر.
دەرکن بیر گۆن، اوزاق بیر اۆلکەدە بیر قوش سۆرۆسۆ، سیمورغون قانادئندان بیر تۆی بولموش. سیمورغون وار اۇلدوغونو آنلایان دۆنیاداکی تۆم قوشلار تۇپلانمئشلار وە حپ بیرلیکتە سیمورغون حوضورونا گیدیپ یاردئم ایستەمەیە قارار ورمیشلر.
آنجاق سیمورغون یوواسئ، أتکلری بولوتلارئن اۆزەریندە اۇلان قاف داغئنئن تپەسیندەیمیش. اۇرایا وارماق ایچین، یدی دیپسیز وادییی آشماق گرکیرمیش. قوشلار حپ بیرلیکتە گؤگە دۇغرو اوچمایا باشلامئشلار. یۇرولانلار وە دۆشنلر اۇلموش.
اؤنجە بۆلبۆل گری دؤنمۆش، گۆلە اۇلان عاشقئنئ حاطئرلایئپ.
پاپاغان اۇ گۆزلیم تۆیلرینی باهانە أتمیش. (حالبوکی تۆیلری یۆزۆندن قافسە قاپاتئلئرمئش)
قارتال یۆکسکلردەکی کراللئغئنئ بئراقامامئش، بایقوش یئقئنتئلارئنئ اؤزلەمیش، بالئقچئل قوشو باتاقلئغئنئ. یدی وادی اۆزەریندن اوچتوقچا سایئلارئ گیتتیکچە آزالمئش.
وە نیهایت بش وادیدن گچتیکتن سۇنرا گلن آلتئنجئ وادی “شاشقئنلئق” وە سۇنونجوسو یدینجی وادی “یۇق اۇلوش” دا بۆتۆن قوشلار اوموتلارئنئ ییتیرمیش…
قاف داغئنا واردئقلارئندا گرییە اۇتوز قوش قالمئش.
سیمورغون یوواسئنئ بولونجا اؤگرنمیشلر کی؛ “سیمورغ عانقا – اۇتوز قوش” دەمکمیش.
اۇنلارئن حپسی بیرەر سیمورغموش.
قوشلار میثالی بیر بکلنتی ایچیندە اۇلانلار، نە ایستەدیکلرینی بیلە بیلمەدن بیریلرینین گلیپ بۆتۆن دردلرینە، بۆتۆن چئقمازلارئنا چارە بولاجاغئنا وە بو دۆنیا زیندانئندان اۇنو قورتاراجاغئنا اینانانلار.
“قوشلار! سیزین قادار حۆر اۇلماقتئر حایالیم” دیەن، حۆر اۇلماق ایچین یاراتئلان اینسانلئق؛ قوشلار قادار حۆر اۇلماماقتا وە آلتئن قافسلرە، کندی ایستکلرینین قوربانئ اۇلاراق حابسەدیلمکتەدیر.
آلتئن قافستەکی گؤلگە اۇلمایئ، حۆر اۇلمایا ترجیح أتمکتەدیر.
“گؤنلۆم اوچماق دیلەرکن سماوی اۆلکەلرە / آیاغئم تاقئلئیۇر، یردەکی گؤلگەلرە” دییۇر مرحوم نجیب فاضئل قئساکۆرک.
بکلنتیلرین چۇق اۇلدوغو، اولاشئلامایئنجا دا دۆشۆشلرین چابوق اۇلدوغو بیر اینسانلئقتان حۆرلۆک بکلنەمز.
یاشانتئلارئنداکی اۇلومسوزلوقلارئ، اینانجئنا اویماسا دا یاپتئقلارئنئ ساوونورکن اینسانلئغئن دا ییتیریلدیگی گؤرۆلمز.
بیر یاندان بیلدیکلر سؤیلنیرکن، دیگر یاندان بیلگیلرین یاشانماماسئ، قورئانی تاعبیر ایلە؛ “کیتاب یۆکلۆ أشکلرە” دؤنۆلدۆگۆ آنلاشئلماز.
تەوراتلا یۆکۆملۆ توتولوپ دا اۇنونلا عامل أتمەینلرین دورومو، جیلدلرلە کیتاب تاشئیان أشگین دورومو گیبیدیر. (جومعا سورەسی؛ 5)
آللاهئن کیتابئ اۇلان تەوراتئ تاحریب أدیپ کندی ایستکلری دۇغرولتوسوندا تاحریف أدەرک، اۇ دۇغرولتودا یاشایانلار ایچین بؤیلەسی دهشت بیر بنزتمە یاپئلمئشتئر. قورئانئ دا آنلایاراق، دۆشۆنەرک وە حۆکمۆنۆ یرینە گتیرەرک اۇقومایانلارئن بو آیتین موحاطابئ اۇلدوقلارئ بیلینملیدیر.
دهشتأنگیز سۇنو شیمدیدن گؤرمەینلرین عاقئبتی اۇلدوقچا واحیمدیر.
آللاە رسولۆ: “أی راببیم! قاومیم شو قورئانئ ترک أدیلمیش بیر شەی حالینە گتیردی،” دەدی. (فورقان سورەسی؛ 30)
کیتاب یۆکلۆ أشکلردن اۇلماماق حالا ألیمیزدەدیر.
أدبیاتئنئ بۇل بۇل یاپئلان حاق دین ایسلاما یاراشئر بیر حایات نە زامان یاشانئر، آللاهئن أمرەتتیگی دۇغرولار نە زامان حایاتا گچیریلیرسە، کؤتۆ عاقئبتتن بری اۇلوناجاقتئر.
حایاتتا قارار ورمە نۇقطاسئندا، هر آن گؤزتیم آلتئندا اۇلوندوغو، اؤلۆملە قارشئ قارشئیا قالئناجاغئ بیلینجیندە اۇلونورسا، نە قالب قئرئلابیلیر نە دە گۆزل عامللر أرتەلنەبیلیر.
حایاتئن وریلمیش بیر سرمایە اۇلدوغونون وە بیر دفعا وریلەجگینین فارقئندا اۇلونورسا، هر آن داحا دیققاتلی گچیریلەجک وە آنئ گۆزل یاشامانئن غایرتیندە اۇلوناجاقتئر.
قورتارئجئ بکلەمکتن وازگچمەیەرک، ایچ دیریلیش یاقالانمادان، آلتئن قافسلردن چئقئلمادان موتلو اۇلونمایاجاقتئر. گؤلگەلرلە اوغراشئلئپ، کیمسەنین کندیسینە باقمادئغئ، حاق بیلینن قورئانا اویولمادئغئ سۆرەجە حابسۇلماقتان قورتولامایاجاقتئر.
زامانئن شاهید اۇلدوغونو اونوتانلار، ألیندەکی نیعمتلرین گرچک صاحیبی اۇلدوغونو دۆشۆننلر، اؤلۆمۆ کندیندن اوزاقتا گؤرنلر حۆسرانا اوغرایانلاردئر.
وریلن هر نیعمت، هر اۆستۆنلۆک سۇروملولوق گتیریر. هر سۇروملولوق فداکار اینسانلارئن قالدئراجاغئ یۆکتۆر.
زامان کندینە باقما زامانئدئر. آینالارا کۆسمەملیدیر. آیناداکی یانسئیان اینانئن کندیسیدیر. آینایا باقئپ کندینە چکیدۆزن ورنلر، حایاتئنئن آنلامئنئ بولانلاردئر.
بیر یاندان دۆنیا وە آحیرت موتلولوغونا طالیب اۇلوپ دگیشیمە آچئق اۇلماماق، بیر غایرت ایچینە گیرمەییپ دۇغرولاردا دیرنەرک یالنئز قالاجاغئنئ دا بیلسە دوام أتمەینلر، آصلا گرچکلرە اولاشامازلار. حایاتئن اؤزنەسی اۇلامازلار.
أمکسیز قازانئلان هیچبیر شەیین دگری یۇقتور. دردی اۇلمایانلار، بو سئقئنتئلارا آصلا قاتلانامازلار.
درد أتمک گرک. بو دردی درد أدیننلر؛ ناسئل یاشامئش، بیلمک گرک.
اۇقوماسئنئ بیلنلر وە عیبرت آلانلار ایچین بۆتۆن اۇلایلار قارشسئندا آلئناجاق طاوئرلار، یاپمالارئ وەیا یاپمامالارئ گرکنلر قورئانئ کریمدە یازئلئدئر.
یتر کی اۇقویانلاردان اۇلسونلار. اۇقوسونلار کی، آنلایئپ ایدراک أتسینلر. حایاتلارئنا آنلام قاتسئنلار. عاکسی تاقدیردە کیتاب یۆکلۆ أشکلردن اۇلاجاقلار…
