نبیلیک قورئاندا بۆتۆن اؤزللیکلرییلە یاشاتئلدئغئ حالدە مۆسلۆمانلار، حئریستیانلارا بنزەر شکیلدە نبیلیگی اؤلدۆرەرک اؤنجە اۇنو، آرقاسئندان دا عالیملرینی ایلاهلاشتئرمئشلاردئر.
1- نبی
نبی؛ “دگری آللاە طارافئندان یۆکسلتیلمیش ذاتتئر.”
آللاە، أنعام سورەسی؛ 83-نجۆ آیتتە وە دوامئندا، نوحتان عیسایا قادار 18 نبینین آدئنئ سایمئش وە شؤیلە بویورموشتور:
وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۸۷﴾ (سورة الأنعام)
بابالارئندان، سۇیلارئندان وە قاردشلریندن دە سچتیک وە دۇغرو یۇلو گؤستردیک. (أنعام سورەسی؛ 87)
سایئلارئنئن 124 بین قادار اۇلدوغو ریوایت أدیلن نبیلردن هر بیری، بو 18 نبینین یا بابالارئ، یا قاردشلری، یا دا سۇیلارئندان گلنلردیر.
سۇنرا آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ ﴿۸۹﴾ (سورة الأنعام)
اۇنلار، کندیلرینە کیتاب، حۆکۆم (حیکمت) وە نبیلیک وردیگیمیز کیمسەلردیر. (أنعام سورەسی؛ 89)
دەمک کی، آدمدن (ع) سۇن نبییە قادار حپسینە کیتاب وە حیکمت وریلمیشتیر. آشاغئداکی آیتتە دە نبیلرە کیتاب ایندیریلدیگی بیلدیریلمکتەدیر:
كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ … ﴿۲۱۳﴾ (سورة البقرة)
اینسانلار تک بیر تۇپلولوقتو. سۇنرا آللاە اۇنلارا، مۆژدە ورن وە اویارئدا بولونان نبیلر گؤندردی. اۇنلارلا بیرلیکتە حپ دۇغرولارئ گؤسترن کیتاب دا ایندیردی کی، آیرئلئغا دۆشتۆکلری قۇنولاردا اینسانلار آراسئندا اۇ کیتاب حۆکمەتسین… (باقارا سورەسی؛ 213)
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ لَمَا آتَيْتُكُمْ مِنْ كِتَابٍ وَحِكْمَةٍ ثُمَّ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَكُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنْصُرُنَّهُ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَى ذَلِكُمْ إِصْرِي قَالُوا أَقْرَرْنَا قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَكُمْ مِنَ الشَّاهِدِينَ ﴿۸۱﴾ (سورة آل عمران)
آللاە نبیلردن سؤز آلدئغئ گۆن اۇنلارا: “سیزە بیر کیتاب وە حیکمت وریریم دە ألینیزدە اۇلانئ تاصدیق أدن بیر رسول گلیرسە اۇنا کسینلیکلە ایناناجاقسئنئز وە دستک ورەجکسینیز. بونو قابول أتتینیز می؛ ائصرئمئ یۆکلندینیز می؟” دەمیشتی. اۇنلار دا: “قابول أتتیک” دەمیشلردی. آللاە: ” سیز بونا شاهید اۇلون، سیزینلە برابر بن دە شاهیدیم” دەمیشتی. (آلی عیمران سورەسی؛ 81)
نبیلرە وریلن کیتابلاردان هر بیری بیزە وریلنلە عاینئ ایچریکتەدیر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ … ﴿۱۳﴾ (سورة الشوری)
آللاە، نوحا حانگی گؤرەوی یۆکلەمیشسە اۇنو سیزین ایچین بو دینین شریعاتئ یاپمئشتئر. سانا واحیەتتیگیمیز، ایبراهیمە، موسایا وە عیسایا أمرەتتیگیمیز شودور: ” بو دینی آیاقتا توتون، اۇندا آیرئلئغا دۆشمەیین…” (شورا سورەسی؛ 13)
بۆتۆن نبیلرە کیتاب وە حیکمت وریلدیگی آچئق اۇلدوغو حالدە، گلەنکتە سادەجە تەورات، اینجیل، زبور وە قورئانئن ایندیریلدیگی سؤیلنیر. نبیمیزە دایاندئرئلان چۇق ضایئف بیر ریوایتتە دە آدمە 10 صوحوف، شیتە 50 صوحوف، ایدریسە 30 صوحوف وە ایبراهیمە (ع) 10 صوحوف اۇلماق اۆزرە تۇپلام 100 صوحوفون ایندیگی ایددیعا أدیلیر. بؤیلەجە تۇپلام سکیز نبییە کیتاب وریلمیش اۇلور.
2- نبی اۇلان رسول
رسول، کندیندن بیر شەی قاتمادان بیرینین سؤزۆنۆ دیگرینە اولاشتئرماقلا گؤرەولی کیشیدیر. تۆرکچەدە اۇنا ألچی دەنیر.
هر نبی، کندینە وریلن کیتابئ، اینسانلارا اولاشتئرماقلا گؤرەولی اۇلدوغو ایچین عاینئ زاماندا رسولدۆر. قورئان اۇنلارا، “نبی اۇلان رسول” دەمیشتیر. داحا سۇنرا گؤرۆلەجگی گیبی “نبی اۇلمایان رسوللر” دە واردئر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا ﴿۵۱﴾ (سورة مریم)
بو کیتابتا موسایئ دا آنلات! اۇ، یۆرکتن باغلانمئشتئ؛ نبی اۇلان رسول ایدی. (مریم سورەسی؛ 51)
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا ﴿۵۴﴾ (سورة مریم)
بو کیتابتا ایسماعیلی دە آنلات! اۇ، سؤزۆنۆ توتموشتو؛ نبی اۇلان رسول ایدی. (مریم سورەسی؛ 54)
آللاە تعالا، رسوللرین گؤرەولری ایلە ایلگیلی اۇلاراق شؤیلە بویورموشتور:
… فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿۳۵﴾ (سورة النحل)
… رسوللرە آپآچئق تبلیغدن باشقا نە دۆشر؟ (ناحل سورەسی؛ 35)
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ … ﴿۶۷﴾ (سورة المائدة)
أی رسول! راببیندن سانا نە ایندیریلمیشسە اۇنو تبلیغ أت، بونو یاپمازسان اۇنون رسولۆ اۇلما گؤرەوینی یاپمامئش اۇلورسون… (مائیدە سورەسی؛ 67)
نبی اۇلان رسوللرین سۇروملولوقلارئ آغئردئر؛ آللاهئن سؤزلرینە أکلەمە وەیا چئقارما یاپارلارسا، جزالارئ اؤلۆمدۆر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ ﴿۴۴﴾ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ﴿۴۵﴾ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ ﴿۴۶﴾ فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ ﴿۴۷﴾ (سورة الحاقة)
أگر اۇ (رسول)، بیزە قارشئ باعضئ سؤزلر اویدورسایدئ، اۇنو سئقئ بیر شکیلدە یاقالار، سۇنرا شاە دامارئنئ قۇپارئردئق. هیچبیرینیز دە اۇنو قۇرویامازدئنئز. (حاققا سورەسی؛ 47-44)
بیر نبینین، رسول صئفاتئیلا آقتاراجاغئ سؤزلر، آللاهئن سؤزلریندن باشقاسئ اۇلامایاجاغئ ایچین اۇنلارا ایطاعات، اۇ سؤزلرین صاحیبی اۇلان آللاها ایطاعاتتیر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ وَمَنْ تَوَلَّى فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا ﴿۸۰﴾ (سورة النساء)
آللاهئن رسولۆنە ایطاعات أدن، آللاها ایطاعات أتمیش اۇلور. (نیسا سورەسی؛ 80)
قایئدسئز شارطسئز ایطاعات أدیلمەسی گرکن، نبی اۇلان رسولۆن کندیسی دگیل، تبلیغ أتتیگی آیتلردیر.
3- حیکمت
نبیلرە، کیتاب ایلە برابر حیکمت دە وریلمیشتیر. حیکمت، هم کیتابتان دۇغرو حۆکۆم چئقارما یؤنتمی، هم دە چئقارئلان دۇغرو حۆکۆم آنلامئندادئر. نبیلر اۇ یؤنتمی، رسول صئفاتئیلا اؤگرتیرلر. چۆنکۆ اۇنون بۆتۆن آیرئنتئلارئ، اۇنلارا وریلن کیتابئن ایچیندە یر آلئر. ایبراهیم (ع)، کاعبەیی بینا أتتیکتن سۇنرا مککە حالقئ ایلە ایلگیلی اۇلاراق شؤیلە دوعا أتمیشتی:
رَبَّنَا وَابْعَثْ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُزَكِّيهِمْ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۱۲۹﴾ (سورة البقرة)
راببیمیز! ایچلریندن بونلارا، سنین آیتلرینی اۇقویان، کیتابئ وە حیکمتی اؤگرتن وە بونلارئ گلیشتیرن بیر رسول چئقار. گۆچلۆ اۇلان سن، دۇغرو قارار ورن سنسین. (باقارا سورەسی؛ 129)
ایبراهیمئن (ع) دوعاسئنئن قابول أدیلدیگینی گؤسترن آیتلردن بیری شودور:
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿۱۶۴﴾ (سورة آل عمران)
آللاە مۆمینلرە اییلیکتە بولوندو دا ایچلریندن، آیتلرینی اۇقویان، اۇنلارئ گلیشتیرن؛ کیتابئ وە حیکمتی اؤگرتن بیر رسول چئقاردئ. اۇنلار، اؤنجەلری آچئق بیر شاشقئنلئق ایچیندەیدیلر. (آلی عیمران سورەسی؛ 164)
حیکمتین رسول صئفاتئیلا اؤگرتیلمەسی، بونون بیر تبلیغ ایشی اۇلدوغونو وە آیتلردە یر آلدئغئنئ گؤستریر. تبلیغدە حاطا اۇلماز آما اویغولامادا حاطا اۇلابیلیر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِتَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ بِمَا أَرَاكَ اللَّهُ وَلَا تَكُنْ لِلْخَائِنِينَ خَصِيمًا ﴿۱۰۵﴾ (سورة النساء)
سانا بو کیتابئ، تۆمۆیلە گرچک اۇلاراق ایندیردیک کی، اینسانلار آراسئندا آللاهئن گؤستردیگی یؤنتملە حۆکمەدەسین. ساقئن حائینلرین ساوونوجوسو اۇلما! (نیسا سورەسی؛ 105)
“ساقئن حائینلرین ساوونوجوسو اۇلما!” اویارئسئ، اویغولامادا حاطا اۇلابیلەجگینی گؤستریر. بو سببلە نبیمیزین حاطاسئنئ گؤسترن هیچبیر آیتتە رسول کلیمەسی گچمز. بدیر ساواشئ ایلە ایلگیلی آیتلری بونا اؤرنک ورەبیلیریز.
4- بدیر ساواشئ اؤرنگی
نبیمیز، بدیر ساواشئندا یانلئش بیر قارار ایلە أسیرلر آلمئشتئ. اؤنجە اۇ؛ آرقاسئندان دا اۇنون بو قارارئنا سس چئقارمایان مۆسلۆمانلار، شو آغئر سؤزلر ایلە سوچلانمئشلاردئ:
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۶۷﴾ لَوْلَا كِتَابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۶۸﴾ (سورة الأنفال)
بیر نبینین، ساواش مەیدانئندا دۆشمانئ أتکیسیز حالە گتیرینجەیە قادار أسیر آلمایا حاققئ یۇقتور. سیز همن ألە گچەجک مال ایستییۇرسونوز. آللاە ایسە سیزین ایچین سۇنراسئنئ ایستییۇر. آللاە گۆچلۆدۆر، دۇغرو قارار وریر. (ظافر سیزین اۇلاجاق دییە) آللاە طارافئندان یازئیا گچیریلمیش بیر قارار اۇلماسایدئ، آلدئغئنئز أسیرلردن دۇلایئ سیزی آغئر بیر عاذاب یاقالاردئ. (أنفال سورەسی؛ 68-67)
بو آغئر سؤزلر، داحا اؤنجە اینن شو آیتە اویمامئش اۇلمالارئندان دۇلایئ ایدی:
فَإِذَا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّى إِذَا أَثْخَنْتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُ وَإِمَّا فِدَاءً … ﴿۴﴾ (سورة محمد)
کافیرلرلە ساواشتا قارشئلاشئنجا بۇیونلارئنئ وورون؛ اۇنلارئ أتکیسیز حالە گتیرینجە دە سئقئ گۆونلیک چنبرینە آلئن. سۇنرا قارشئلئقسئز وەیا فیدیە آلاراق سربست بئراقئن… (موحاممد سورەسی؛ 4)
“آللاە طارافئندان یازئیا گچیریلمیش بیر قارار اۇلماسایدئ” سؤزۆنۆن حیکایەسی شؤیلەدیر:
مۆسلۆمانلار مککەدە ایکن رۇمالئلار پرسلرە ینیلمیشتی. اینن شو آیتلر، رۇمالئلارئن 3 ایلە 9 یئل آراسئندا غالیب گلەجگینی، اۇ گۆن مۆسلۆمانلارئن بیر ظافرلە سەوینەجگینی مۆژدەلییۇردو:
الم ﴿۱﴾ غُلِبَتِ الرُّومُ ﴿۲﴾ فِي أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ ﴿۳﴾ فِي بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَمِنْ بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ ﴿۴﴾ بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ ﴿۵﴾ وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۶﴾ (سورة الروم)
ألیف، لام، میم. رۇمالئلار ینیلدیلر؛ چۇق یاقئن بیر یردە. اۇنلار، بو ینیلگینین آردئندان غالیب گلەجکلردیر. اۆچ ایلا دۇقوز یئل ایچیندە. بونون اؤنجەسیندە دە سۇنراسئندا دا یتکی آللاهئندئر. اۇ گۆن مۆمینلر آللاهئن یاردئمئ ایلە سەوینەجکلردیر؛ اۇ، دۇغرو ترجیحتە بولونانا یاردئم أدر؛ گۆچلۆدۆر، ایکرامئ بۇلدور. بو، آللاهئن وردیگی سؤزدۆر؛ آللاە سؤزۆندن جایماز آما اینسانلارئن چۇغو بونو بیلمزلر. (روم سورەسی؛ 6-1)
هرکس رۇمالئلاردان گلەجک حابرلرە کیلیدلنمیشتی. أبو سۆفیان، بیر کروانئ ایلە شامدان دؤنرکن رۇمالئلارلا پرسلرین ساواشاجاقلارئ دویولدو. مۆسلۆمانلار، آللاهئن کندیلرینە، کروانئ ورەجگی اومودویلا، مککەلیلر دە کروانئ قۇروما آماجئیلا یۇلا چئقتئلار. أبو سۆفیان ایسە کروانئ قورتارما تلاشئنا دۆشتۆ. کروان ایچین چئقان مۆسلۆمانلار، قارشئلارئندا مککە اۇردوسونو بولدولار. بلکی دە سؤز وریلن اۇ اۇردویدو.
بونو، شو آیتلر آنلاتماقتادئر:
وَإِذْ يَعِدُكُمُ اللَّهُ إِحْدَى الطَّائِفَتَيْنِ أَنَّهَا لَكُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيْرَ ذَاتِ الشَّوْكَةِ تَكُونُ لَكُمْ وَيُرِيدُ اللَّهُ أَنْ يُحِقَّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ وَيَقْطَعَ دَابِرَ الْكَافِرِينَ ﴿۷﴾ (سورة الأنفال)
آللاە، بیر زامانلار سیزە سؤز ورمیشتی؛ اۇ ایکی تۇپلولوقتان بیری، سیزین اۇلاجاقتئ. سیز سیلاحسئز اۇلانئ (کروانئ) ایستییۇردونوز. آللاە دا کندی سؤزلری گرگی حاققئ اۇرتایا چئقارماق وە اۇ کافیرلرین کؤکۆنۆ قازئماق (ایچین سیزە مککە اۇردوسونو ورمک) ایستییۇردو. (أنفال سورەسی؛ 7)
بیر دە مککەدە، مۆشریکلرین آغئر باسقئلارئ سۆررکن نبیمیزە شو آیتلر اینمیشتی:
وَإِنْ كَادُوا لَيَسْتَفِزُّونَكَ مِنَ الْأَرْضِ لِيُخْرِجُوكَ مِنْهَا وَإِذًا لَا يَلْبَثُونَ خِلَافَكَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۷۶﴾ سُنَّةَ مَنْ قَدْ أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِنْ رُسُلِنَا وَلَا تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِيلًا ﴿۷۷﴾ (سورة الإسراء)
سنی بو تۇپراقلاردان چئقارماق ایچین یریندن اۇیناتماق اۆزرەلر. چئقارئرلارسا سندن سۇنرا بورادا فاضلا قالامازلار. سندن اؤنجە گؤندردیگیمیز ألچیلرە اویغولانان سۆننت (قانون) بودور. بیزیم سۆننتیمیزدە (قانونوموزدا) بیر دگیشیکلیک بولامازسئن. (ایسرا سورەسی؛ 77-76)
آللاهئن سۆننتیندن دۇلایئ مۆسلۆمانلارا مککە اۇردوسو وریلدی. اۇنلارا آغئر بیر داربە ایندیردیلر آما چکیلن دۆشمانئ تاعقیب أدیپ أتکیسیز حالە گتیرمەدن أسیرلر آلدئلار. آصحاب، أسیرلرلە ایلگیلی آیتی حاطئرلاتئپ نبیمیزی اویارمادئغئ ایچین حپسی، دۆنیایئ آحیرتە ترجیحلە سوچلاندئ. أگر اؤنجەدن وریلمیش ظافر سؤزۆ اۇلماسایدئ، أسیرلر یۆزۆندن بدیردە بۆیۆک بیر ینیلگییە اوغرایاجاقلاردئ.
دؤرت یئل سۇنرا یاپئلان حودەیبیە آنتلاشماسئیلا مککەیی فتحین یۇلو آچئلدئ وە شو آیتلر ایندی:
إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا ﴿۱﴾ لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا ﴿۲﴾ (سورة الفتح)
فتحین اؤنۆندەکی أنگللر، سنین ایچین تامامن قالقتئ. آللاە بونو، اؤنجەکی وە سۇنراکی گۆناهئنئ باغئشلاماق، اییلیکلرینی تاماملاماق وە سنی دۇغرو بیر یۇلا یؤنلتمک ایچین یاپتئ. (فتیح سورەسی؛ 2-1)
دەمک کی نبیمیز، بدیردە گۆناها گیرمیشتی. گۆناهئنئن باغئشلانماسئ ایچین مککەیی فتحەتمەسی گرکییۇردو؛ فتحین اؤنجەسیندە شو سورە ایندی:
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ ﴿۱﴾ وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا ﴿۲﴾ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا ﴿۳﴾ (سورة النصر)
آللاهئن یاردئمئ گلیپ فتیح گرچکلشتیگیندە وە اینسانلارئن دالغا دالغا آللاهئن دینینە گیردیگینی گؤردۆگۆندە، هر شەیی گۆزل یاپتئغئندان دۇلایئ راببینە یؤنل وە باغئشلانما طالبیندە بولون. چۆنکۆ اۇ، تەوبەلری قابول أدر. (ناصر سورەسی؛ 3-1)
دەمک کی، موحاممد (ع)، نبی صئفاتئیلا حاطا یاپمئشتئر. تەوبە أتمەسی ایچین حاطاسئنئ دۆزلتمە شارطئ، بیزە اؤرنکتیر. یاعنی تەوبە أتتیم، دەمک یتمز، حاطایئ دۆزلتمک گرکیر.
5- نبی حلال-حارام قۇیاماز
نبی، حاطا أدەبیلدیگی ایچین نبیلرە قایئدسئز شارطسئز ایطاعات یۇقتور. آما رسول صئفاتئیلا بیلدیکلری حلاللر آللاهئن حلاللری، حاراملار دا آللاهئن حاراملارئدئر.
ایلگیلی آیتلردن بیری شؤیلەدیر:
الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَائِثَ وَيَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَالْأَغْلَالَ الَّتِي كَانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَاتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۱۵۷﴾ (سورة الأعراف)
اۇنلار (أهلی کیتابتان دۇغرو داورانئش گؤسترنلر) اۆممی نبی اۇلان بو رسولە اویانلاردئر. اۇنو یانلارئنداکی تەوراتتا وە اینجیلدە یازئلئ بولورلار. اۇ، اۇنلارا اییلیگی أمرەدر وە کؤتۆلۆگۆ یاساقلار. تمیز وە لذذتلی شەیلری حلال، پیس شەیلری حارام قئلار. ائصرلارئنئ وە اۆزرلریندەکی باغلارئ قالدئرئپ آتار. کیم اۇنا اینانئر، اۇنو دستکلەر، اۇنا یاردئم أدر وە اۇنونلا بیرلیکتە ایندیریلن نورا (قورئانا) اویارسا، ایشتە اۇنلار اومدوقلارئنا قاووشورلار. (آعراف سورەسی؛ 157)
موحاممد (ع) نبی صئفاتئیلا حلال-حارام قۇیاماز.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱﴾ (سورة التحریم)
أی نبی! أشلرینی راضئ أتمەیە چابالایاراق آللاهئن سانا حلال قئلدئغئنئ نیچین حارام قئلارسئن؟ آما آللاە سوچلارئ اؤرتر وە مرحامت أدر. (تاحریم سورەسی؛ 1)
آچئقچا گؤرۆلدۆگۆ گیبی نبیمیزین، سادەجە رسول صئفاتئیلا سؤیلەدیگی سؤزلرە قایئدسئز شارطسئز ایطاعات گرکیر. آما اۆزۆلەرک گؤرۆیۇروز کی، کلیمەلرلە اۇیناناراق ینی بیر دین اۇلوشتورولموشتور.
