قورئانا گؤرە رسولۆن یوموشلارئ
قورئان، رسولۆن یوموشونون تبلیغ اۇلدوغونو آچئقچا بیلدیرمکتەدیر. قورئانا گؤرە رسولۆن قورئانئ آچئقلاما (تافصیل أتمە) یوموشو وە یتکیسی بولونمویۇر. بو (قورئانئ آچئقلاما /تافصیل أتمە) آللاها عائید اۇلان بیر یتکیدیر. یالنئزجا آللاها عائید اۇلان بو یتکی آللاەتان باشقاسئنا دەورەدیلمز.
رسولۆن یوموشلارئنئ (رسولۆن تبلیغ یوموشونو ناسئل یاپاجاغئنئ) بیلدیرن قورئان آیتلری شو شکیلدە تاصنیف أدیلەبیلیر:
- رسولۆن یوموشونون سادەجە تبلیغ اۇلدوغونو بیلدیرن آیتلر،
- رسولۆن کیتابئ وە حیکمتی اؤگرتتیگینی بیلدیرن آیتلر،
- رسولۆن بەیان یوموشو اۇلدوغونو بیلدیرن آیتلر.
رسولۆن یوموشلارئنئ بیلدیرن آیتلر بو باشلئقلار آلتئندا ألە آلئناراق اینجەلنەجکتیر. آنجاق بو آیتلرە گچمەدن اؤنجە تۆم بو آیتلری دۇغرو آنلایابیلمەمیز ایچین قورئانئن تمل مانیفستۇلارئندان بیری نیتەلیگیندەکی شو آیتی (بلکی دە قورئانئ آنلامانئن تمل ایلکەسینی) اینجەلەمەمیز گرکیۇر:
ألیف-لام-را. بو اؤیلە بیر کیتابتئر کی، آیتلری موحکم قئلئنمئش، سۇنرا دا هر شەیدن حابردار وە حیکمت صاحیبی اۇلان (آللاە) طارافئندان آیتلری آیرئنتئلئ /تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلانمئشتئر. (کی) آللاەتان باشقاسئنا قوللوق أتمەیەسینیز (دییە). بن (ایسە) اۇنون طارافئندان سیزە گؤندریلمیش بیر مۆژدەجی وە اویارئجئیئم. (هود سورەسی؛ 1-2)
بو آیتلر، مانیفستۇ نیتەلیگیندەکی شو قورئانی ایلکەلری بەیان أتمکتەدیر:
- قورئان، آیتلری بیذذات آللاە طارافئندان موحکم قئلئنمئش (ایچیندەکی حۆکۆملر آللاە طارافئندان قۇنولموش) بیر کیتابتئر.
- قورئان آیتلری، یینە بیذذات آللاە طارافئندان تافصیلاتلئ بیچیمدە آچئقلانمئشتئر. هم دە عیلاوە هیچبیر آچئقلامایا ایحتیاج دویمایاجاق قادار آیرئنتئلئ بیچیمدە.
- بونون بؤیلە اۇلماسئ، آللاەتان باشقا ماعبودلارئن اۇرتایا چئقماماسئ ایچیندیر. زیرا قورئانئ آچئقلامایا قالقئشانلار ماعبود (تاپئلان) حالە گلیر.
- بو نەدنلە نبی-رسول دە داحیل اۇلماق اۆزەرە آللاەتان باشقا هیچ کیمسەنین قورئان آیتلرینی آچئقلاما یتکیسی یۇقتور.
- رسول، آللاەتان آلدئغئ آیتلری تبلیغ أدەرک مۆمینلرە مۆژدە، کافیرلرە اویارئ وریر، اۇنون یوموشو بودور.
بو آیتلر قورئانئن بیذذات آللاە طارافئندان تافصیل أدیلدیگینی، رسولۆن آچئقلاما یتکیسینین وە /وەیا یوموشونون بولونمادئغئنئ، رسولۆن بؤیلە بیر یوموشو بولونمادئغئنا گؤرە باشقا هیچ کیمسەنین دە قورئانئ آچئقلاما یتکیسینین اۇلامایاجاغئنئ، عاکسی حالدە “شیرک” یاپئلانماسئ اۇرتایا چئقاجاغئنئ آچئقچا بیلدیرمکتەدیر. اۇ حالدە قورئان، هیچ کیمسە طارافئندان آچئقلاناماز. آما غایرت أدن هرکس طارافئندان آنلاشئلابیلیر.
شیمدی رسولۆن یوموشلارئنئ بیلدیرن آیتلری (بو تمل ایلکەلر ائشئغئندا) اینجەلەمەیە باشلایابیلیریز.
- رسولۆن یوموشونون سادەجە تبلیغ اۇلدوغونو بیلدیرن آیتلر
رسولە دۆشن آپآچئق تبلیغدن باشقا بیر شەی دگیلدیر. (نور سورەسی؛ 54)
رسولە دۆشن یوموش آپآچئق تبلیغدن باشقا بیر شەی دگیلدیر. (عانکبوت سورەسی؛ 18)
رسولە دۆشن (یوموش) آپآچئق تبلیغدن باشقا نەدیر؟ (ناحل سورەسی؛ 35)
سانا دۆشن شەی سادەجە تبلیغ أتمکتیر. آللاە قوللارئ گؤرندیر. (آلی عیمران سورەسی؛ 20)
یوموشو سادەجە آللاهئن سارغئتلارئنئ ایلتمک (اۇنون ألچیلیگینی یاپماق) اۇلان رسولۆن (بو نەدنلە) هرحانگی بیر ضارار وەیا فایدا ساغلاما گۆجۆ دە یۇقتور.
دە کی: “بن سادەجە راببیمە یالوارئرئم وە اۇنا هیچ کیمسەیی اۇرتاق قۇشمام.” دە کی: “بنیم سیزین ایچین ضارار وە فایدا ساغلاما گۆجۆم یۇقتور.” دە کی: “آللاها قارشئ بنی هیچ کیمسە قۇرویاماز وە بن اۇندان باشقا سئغئناجاق کیمسە دە بولامام. (بنیم یوموشوم) یالنئزجا آللاەتان گلن سارغئتلرئ ایلتمکتیر (اۇنون ریسالتینی تبلیغ أتمکتیر). (جین سورەسی؛ 20-22)
بو آیتلردە دیققات چکن حوصوص رسولۆن یوموشونو “إلّا” ایستیثنا أداتئ وەیا “إنَّمَا” تاحصیص أداتئ ایلە سئنئرلاندئرئلمئش اۇلماسئدئر. یاعنی بو دەمک اۇلیۇر کی؛ “رسولۆن یوموشو سادەجە وە سادەجە تبلیغدیر. اۇنون بوندان باشقا بیر یوموشو یۇقتور.
اۇ حالدە رسولۆن یوموشلارئنئ تانئملایان دیگر آیتلر، بو آیتلرین ائشئغئندا آنلاشئلمالئدئر. بو دورومدا رسولۆن یاپتئغئ (بەیان یوموشو دا داحیل) تۆم فاعالیەتلرین نیهایتیندە بیر تبلیغ فاعالیەتی اۇلدوغو گؤرۆلەجکتیر. زیرا قورئانئن بیذذات آللاە طارافئندان آچئقلاندئغئنئ (باشقاسئ طارافئندان آچئقلانامایاجاغئنئ) بیلدیرن “هود؛ 2-3” آیتلری وە رسولۆن یوموشونون سادەجە تبلیغ اۇلدوغونو بیلدیرن بو آیتلرە راغمن، رسولۆن یوموشونون سادەجە تبلیغ ایلە سئنئرلئ اۇلمادئغئ وە اۇنون قورئانئ آچئقلاما یوموشونون دا وار اۇلدوغو ناسئل ایددیعا أدیلەبیلیر کی؟ رسول قورئانئ تبلیغ أتتیگیندە ریسالت یوموشونو تاماملامئش اۇلور.
أی رسول! راببیندن سانا ایندیریلنی (قورئانئ) تبلیغ أت. أگر بونو یاپمازسان اۇنون ریسالتینی تبلیغ أتمەمیش (رسوللۆک یاپمامئش) اۇلورسون. آللاە سنی (بو یوموش ایچین) اینسانلاردان قۇرویاجاقتئر. دۇغروسو آللاە، کافیرلر تۇپلولوغونا رهبرلیک أتمز. (مائیدە سورەسی؛ 67)
دەمک کی رسولوللاهئن یوموشو کندیسینە ایندیریلن قورئانئ تبلیغ أتمکلە سئنئرلئدئر. اۇ، بو یوموشونو قورئانئ تبلیغ أدەرک حاققئیلا یاپمئشتئر. چۆنکی قورئان کندیسینە بونون ایچین (اولاشتئغئ هرکسی اویارماق وە مۆمینلرە اؤگۆت ورمک ایچین) ایندیریلمیشتیر.
بو قورئان بانا واحیۇلوندو کی، اۇنونلا سیزی وە اولاشتئغئ هرکسی اویارایئم دییە. (أنعام سورەسی؛ 19)
بو کندیسییلە (اینسانلارئ) اویارمان وە مۆمینلرە اؤگۆت ورمەن ایچین سانا ایندیریلن بیر کیتابتئر. آرتئق بو حوصوصتا گؤگسۆندە بیر سئقئنتئ (شۆبهە) اۇلماسئن. (آعراف سورەسی؛ 2)
نیتەکیم قورئان، رسولوللاها ایندیگی وە اۇنون تبلیغ أتتیگی شکلییلە (حارفیەن) بیزە اولاشمئشتئر. بو واقئعا اۇلاراق ثابیتتیر. بو دوروم، رسولوللاهئن تبلیغ واظیفەسینی أکسیکسیز بیچیمدە یاپتئغئنئ فیعیلن قانئتلار. اۇنون تبلیغ أتتیگی بیلگیلرین سادەجە قورئانلا سئنئرلئ اۇلمادئغئ (مثەلا حادیثلرین دە بو قاپساما گیردیگی وە دۇلایئسئیلا حادیثلرین دە باغلایئجئ اۇلدوغو) ایددیعا أدیلەمز. چۆنکی ریسالت واظیفەسی ایچین کندیسینە یۆکلنن یوموش سادەجە قورئانئن تبلیغیندن عیبارتتیر. قورئان کندیسینە بو آماچلا (تبلیغ أتمەسی ایچین) ایندیریلمیشتیر. بیر باشقا ایفادە ایلە سؤیلەرسک، کندیسینە بو آماچلا واحیەدیلنلر قورئاندان عیبارتتیر.
