بۆتۆن ایقلیملردە اینسانئن وە اینسانلئغئن آجئلارئ، سئقئنتئلارئ وە بونالئملارئ قۇنوشولماقتادئر. بۆتۆن بیر یر یۆزۆنۆ هر یؤندن سۆرکلی آقئپ دوران قارغاشا حابرلری دۇلدورماقتادئر. قارغاشا، مۇدرن چاغئن بلیرلەیجی عونصورلارئندان باشلئجاسئ اۇلموشتور. گرچکلرین دۆنیاسئندان قۇپارئلان وە اوزاقلاشتئرئلان اینسان، آنجاق گۆنۆبیرلیک بیر دۆنیانئن، گۆنۆبیرلیک بیر حایات بیچیمینین توتساغئ حالینە گتیریلمیشتیر. اینسان جۇغرافیاسئنا یۇغون قایغئلار وە اوموتسوزلوقلار أگەمن اۇلموشتور. یر یۆزۆ تۇپراغئ چارەسیزلیکلرین وە اینیلتیلرین فیدەلیگی حالینە گلمیشتیر.
بیرەیلردن تۇپلوملارا، تۇپلوملاردان یئغئنلارا دۇغرو قارامسارلئق بولوتلارئ یۆرۆمکتەدیر. گلەجک قۇرقوسو اینسانلئغئن اۇرتاق قۇرقوسو حالینە دؤنۆشمۆشتۆر. گۆنۆمۆز دۆنیاسئندا ساغلئقلئ بیر بیرەی، ساغلئقلئ بیر تۇپلوم آنجاق دۆشلردە بیچیملندیریلەبیلمکتەدیر. اینسان اۇنورونو یۆرکلریندە دویانلار، اینسانئن گۆنۆمۆزدەکی تانئمئ گۆچ سرۆون وە سرأنجامئنئن ایفادەسی اۇلمایا چالئشماقتادئرلار. اینسان، یاراتئلئشئندا کندیسینە قازاندئرئلان آصلی دگرلری یۆکلنمەیە چاغرئلماقتادئر.
چاغداش حایات بیچیمینین گتیردیگی گرکسینمەلر اینسانئ بۆتۆنۆیلە ماددیلشتیرمیشتیر. اینسان کندی کندینین توتساغئ اۇلموشتور. بو شارطلاردا یالنئزجا بیرەیسل چئقارلارئن قاوغاسئ وریلمکتە، بیرەیسل یارار چکیشمەلری گیدەرک تۇپلوملار ایچی چکیشمەلری دۇغورماقتا وە بۆیۆین بو قاوغالار چاغداش تۇپلوملار بۆیۆمەسیندە اۇنولماز یارالار آچماقتادئر. تۇپلومسال بونالئملارئن مۆزمین بیر حالە گلدیگی تۇپلوملاردا بیرەی گۆونجەسی قالمامئشتئر.
چاغئمئزدا قۇنوشولان، اینسانلئغئن دورومو وە گلەجگی دگیل، داحا چۇق سیاسال وە أکۇنۇمیک سیستملرین دورومو وە گلەجگیدیر. بۆتۆنۆیلە یر یۆزۆندە اینسانلئق، تک تک کندی یارارلارئ دۇغرولتوسوندا قوللانابیلەجگی بیر دۆنیایئ دۆشۆنمکتە وە بؤیلە بیر دۆنیایئ گرچکلشتیرمەیە چالئشماقتادئر.
گۆنۆمۆزدە سۇسیال دۆزنلرین یاپئسئندا تکنۇلۇژی اینسان ایلیشکیلرینی دۆزنلەین وە بو دۆزلمدە اؤزللیکلە اینسانئ قۇرویان بیر عونصور یر آلمادئغئ ایچین اینسان، ایچیندە دۇغدوغو سۇسیال دۆزنلرین ایستەدیگی بیر یاپئ بیچیمینی قورمایا وە قۇرومایا زۇرلانماقتادئر. اینسان، اولوسلار آراسئ دۆزەیدە سۆردۆرۆلن سۇسیال وە سیاسال دۆزنلر آراسئ قاوغادا غاریب وە طالیعسیز بیر قۇنوم ایچریسیندەدیر. بو شارطلار آلتئندا اینسان، آماچسئز گلیش گیدیشلرلە گۆنۆنۆ گۆن أتمکتە، گرچک آنلامئیلا یاشاماماقتادئر. مۇدرن سیستملر، اینسان عونصورو ألییلە وە فاقاط اینسانا راغمن وارلئغئنئ سۆردۆرەبیلمکتەدیر.
گرک کاپیتالیست وە گرکسە سۇسیالیست تۇپلوم دۆزنلریندە وە بو تۇپلوملار اینسانئندا هر گچن گۆن آرتان وە یۇغونلاشان سۇرونلار داحا دا بلیرگینلشمکتە، باش وورولان هر ینی یؤنتم بو قۇنودا ینی باشارئسئزلئقلارئن حابرینی ورمکتەدیر.
چاغداش تۇپلومسال دۆزنلردە بیرەیین تۇپلوما قارشئ هرحانگی بیر سۇروملولوغو سؤز قۇنوسو دگیلدیر. بیرەی-تۇپلوم ایلیشکیسیندە سۇروملولوق قورامسال بیر ایفادە شکلیندە واردئر. بیرەیلر یالنئزلئغئن، تۇپلوملار دا بیر تاقئم چئقمازلارئن چەورەسیندە وارلئغئنئ سۆردۆرمە ساواشئمئ ورمکتەدیر. بیرەیسل یا دا تۇپلومسال آقئشئ دۆزنلەین ماعنەوی یاسالار بولونمادئغئ گیبی ماددی یاسالار دا بولونماماقتادئر.
گۆنۆمۆزدە اۇرتایا چئقان هر اۇلای بۆتۆن بیر اینسانلئغا اؤنملی بیر گرچگی دویورماقتادئر. بو، بۆتۆنۆیلە ماددی أساسلار وە آماچلار اۆزەرینە قورولو کاپیتالیست یا دا مارکسیست دۆزنلرین اینسانا ایلیشکین سۇرونلارئ کسینلیکلە چؤزۆمە قاووشتورمایاجاغئ گرچگیدیر. بو دۆزنلر کندی آصلی نیتەلیکلرینی بیلە قۇرویاماز حالە گلمیش دورومدادئر.
اینسان تۇپلومسال دۆزنلردن، تۇپلومسال دۆزنلر دە اینساندان اوزاقلاشمئشتئر. ایدئۇلۇژیک طارافگیرلیکلر دئشئندا کیتلەلرین تۇپلومسال دۆزنلرلە هرحانگی بیر آلئش وریشی بولونماماقتادئر. اینسانلارئن شو یا دا بو تۇپلومسال دۆزنلە ایلیشکیسینین، زامان زامان کیمی سۇروملولوقلارئن بیچیمسل اۇلاراق یرینە گتیریلمەسیندن عیبارت بیر ایلیشکی اۇلدوغو گؤرۆلمکتەدیر. بیرەیسل وە تۇپلومسال قارغاشایئ دۇغوران وە بسلەین بورادا اۇرتایا چئقان باغئنسئزلئقتئر. اینسانئن وە تۇپلومون؛ قۇرویان، دنتلەین، دیری توتان یاپئسال دگرلرلە باغلارئ قۇپموشتور. بشری هیچبیر دۆزنین، اینسانئن دگرلرییلە بۆتۆنلشتیگی گؤرۆلمەمیشتیر.
اینسان، کندیسینی اینسان قئلان دگرلر آدئنا، بوگۆن سۆردۆرمەیە زۇرلاندئغئ سرۆونین ماهییتینی قاوراماق زۇروندادئر. مۇدرن سیستملرین وە کۆلتۆرلرین اۆرتتیگی دگرلر هیچبیر تۇپلومون دردینە دوا اۇلمامئشتئر.
چاغداش تۇپلوملارئ وە چاغداش اینسانئ یۇغون بیر بیچیمدە أتکیسی آلتئندا بولوندوران وەگیدەرک آرتان سۇرونلار قارشئسئندا مۆسلۆمانلارئن وە مۆسلۆمان تۇپلوملارئن قۇنومو اۆستۆنە ینی باشتان وە ینی بیر جهدلە دۆشۆنمک گرکەجکتیر. بۆتۆن بیر یر یۆزۆنۆ قوشاتان بو چاغداش قاراباسان ناسئل اۇلموشتور دا هر دورومدا واحییلە حایات بولابیلەجک تۇپلوملارئ أتکیسی آلتئنا آلابیلمیشتیر؟
بۆتۆن زامانلار بۇیونجا بۆتۆن بیر اینسانلئق تارلاسئنئ اینانچ وە گؤنۆل وریملرییلە دیری توتابیلەجک بیر اؤگرتینین چۇجوقلارئ، طالیعسیزلیگە باقئن کی، حاقیقات قاتئندا هرحانگی بیر حایثییتی بولونمایان مۇدرن حورافەلرین توتساغئ اۇلموشلاردئر.
حاقیقات سیتەسی اینسانئنا أزلی وە أبدی باغئشلار وریلمیشتیر. حاقیقاتە دۇغان هر اینسان، موطلاق بیر قورولوش بیلدیریسینین اینسانئ یۆجلتن یۆکۆملۆلۆکلری ایلە بولوشماقتادئر. قوتلو بیر أمانت، قوشاقلار بۇیونجا یۆرکلردن یۆرکلرە أنگین بیر ایچتنلیکلە بیر یوموش بیلینجی ایچریسیندە تاشئنمئشتئر. بو قوتلو أمانتە صاداقاتلە باغلئ بولوندوغو سۆرەجە، حاقیقاتین اولاشتئغئ هر یردە وە هر قۇنودا موطلاق قورتولوشون قاپئلارئ آچئلمئشتئر. حاق بویروغونون أگەمن اۇلدوغو دؤنملردە اینسان وە تۇپلوم ایلیشکیلری أن سۇیلو چیزگیلرە اولاشمئشتئر. اینانچ اینسانئنئن اۆرۆنلرییلە أردم آنئتلارئ اۇلوشتورولموش، اینسانا أنگین گۆزللیکلر سونولموشتور.
تۇپلوم یارارئ آدئنا حاققا قول اۇلان بیرەیلە، بیرەی یارارئ آدئنا حاق اؤلچۆسۆنە تسلیم اۇلان تۇپلوم دنگەسینین اۇلوشتوردوغو بایئندئر دۆزنین چۇجوقلارئندان، گۆنۆمۆز اینسانئ زامانئن یۆزۆنۆ آغارتان گیریشیملر بکلەمکتەدیر. قورئان اؤگرتیسی موطلاق باغلئلئق وە تسلیمییت ایستەمکتەدیر. اینسانا حیذمت ایچین یۆرک ایشچیلیگی ایستەمکتەدیر. قورئان اینسانلئق ایچین یگانە ایمکاندئر. گچمیشتە اینسان حپ تەوحید چیزگیسینی ایزلەیەرک جاهیلی وە شەیطانی ساپمالاردان قۇرونموشتور. بوگۆن دە اینسان، اینسانی اۇلانئ بولماق وە اۇنو قۇروماق ایستییۇرسا، اؤنجەلیکلە تەوحید چیزگیسی اۆزەریندە یرینی آلاجاقتئر.
تەوحیدی زمینلرین دئشئندا حایات یۇقتور. گؤرۆلمۆشتۆر کی مۇدرن سۇسیال سیستملردە اینسانئن وە تۇپلومون هر گۆن دگیشن سایئسئز ایلاەلارئ واردئر. کؤکسۆز وە یۆزەیسل بیر اؤیکۆنمە وە یابانجئلاشما اینسانئمئزئ قورئان اؤگرتیسینین دۆنیاسئندان آیئرمئشتئر. اینسانئمئز بو بۆیۆک آیرئلئغئن فلاکتینی یاشاماقتادئر. قورئانئن دۆنیاسئندان آیرئلماق دەمک، بوگۆن دە گؤرۆلدۆگۆ گیبی هر آلاندا اؤلچۆسۆز بلالارا اوغراماق دەمکتیر. بیر تۇپلومون آصلی کیملیگینی، کیشیلیگینی، عیززت وە حایثییتینی ییتیرمەسیندن داحا قۇرقونچ بیر بلا تاصاوور اۇلوناماز.
حاققئن قۇیدوغو موطلاق دۆزنین ایلکەلرینە سئمسئقئ باغلانانلارا موطلاق قورتولوشون یۇللارئ گؤستریلمیشتیر. تۇپلوم اۇلاراق بیز، اؤرنک اینسانئ قایبەتمەنین، اۇندان اوزاقلاشمانئن، اۇ اینسان اۇلماقتان چئقمانئن آجئلارئنئ دویماقتایئز. گۆنۆمۆزدن داحا کؤتۆ سایئلابیلەجک تاریح شارطلارئندا بیر بۆیۆک اینقئلابئ، بیر بۆیۆک اینسانلئق اینقئلابئنئ گرچکلشتیرن “اینسانئ” گۆنۆمۆزدە گرچکلشتیرمەدیکچە، ذیهینلریمیزدە وە یۆرکلریمیزدە بۆیۆتتۆگۆمۆز تۇپلومو گرچکلشتیرمەمیز دۆشۆنۆلەمز.
واقیت؛ اۇ اینسانئ، اینسانلئغئن اؤنۆنە چئقارما واقتیدیر.
ایچیمیزی ینی باشتان دۆزنلەمەمیز وە بایئندئر قئلمامئز ایچین حاققئن نیعمتلری أللریمیزدەدیر.
بۆیۆک ایچ حسابلاشمالارئن گۆنلرینی ایدراک أتمکتەییز. حایاتئمئزئ بۆتۆنۆیلە کندی گرچکلریمیزین گرکلیلیکلرینە عایارلامانئن ساعاتلری اؤنۆمۆزدەدیر.
شیمدیلردە واقیتلریمیزی؛ “سیز حاقیقات دۇغرولتوسوندا بولوندوغونوز سۆرەجە، ساپئقلئقتا اۇلانلار سیزە ضارار ورەمزلر.” شکلیندەکی قوتلو پەیغامبر سؤزۆنۆن بیلینجی دۇلدورماقتادئر.
آتاسۇی مۆفتۆاۇغلو
دۆشۆنۆر-یازار
