تۇپراغئن اینسانا، اینسانئن دۆشۆنجەیە، دۆشۆنجەنین اینانجا اؤزلمی آرتماقتا، گۆندن گۆنە درینلشمکتەدیر. بیر یردە اؤزلم سۇموتلاشمئش وە کؤکلشمیشسە اۇرادا قاووشما عالامتلری دە سۇموتلاشمئش دەمکتیر. تۇپراق باهار حابرلری ورمکتەدیر. باهار قۇقوسو یایئلماقتادئر دۆشۆن اۆلکەسینە. بو ایچیمیزی قابارتان بیر موشتو سایئلمالئدئر.
اینسان، ائصرارلا بیر اینانچ تۇپلومونا وارماق ایستەمکتەدیر. چۆنکی اینسان، آنجاق بؤیلە بیر تۇپلوم ایچریسیندە بیر حایثییت بلیرتەبیلیر. بین دؤرت یۆز یئللئق بیر تاریح دؤنمی، کیمی ضاعافلارئنا قارشئن، اینسانئن بیر اینانچ تۇپلومویلا چۇق آنلاملئ بیر چیزگیدە قایناشاراق بۆتۆنلشتیگینی گؤسترمکتەدیر. بیر اینانچ تۇپلوموندا بۆتۆن ایلیشکیلر، أن دۇغال وە أن سئجاق اؤزللیکلرییلە بلیریر. چۆنکی بۆتۆن ایلیشکیلرین ویجدانی وە آحلاقی بیر قایناغئ بولونماقتادئر. بو قایناقتئر، تۇپلومسال آقئشئ هر تۆر ساپما أگیلیملرینە قارشئ، هر تۆر بۇزولمایا قارشئ قۇرویان. کائیناتتا هر شەیی وار أدن، هر شەیە شکیل وە حایات ورن، هر شەیە بیر دۆزن وە سۇروملولوق ورن آللاە، کائیناتتا وار اۇلان هر شەیین حایاتییتینی دۆزنلەین یاسالار دا قۇیموشتور. بو یاسالار موطلاق وار أدیجی اۇلان آللاهئن، بۆتۆن بیر وارلئق مانظومەسینە، یاراتئلئشئن آنلام وە آماچلارئ دۇغرولتوسوندا بیر آقئش ساغلاماق اۆزەرە باغئشلادئغئ یاسالاردئر.
کائیناتتا دۇغال اۇلاراق یاراتئلان هر وارلئق بو یاسالارا موحتاجتئر. طابیعاتئن وە حایاتئن ایچیندە بو یاسالارا راغمن بیر وارلئق بلیرتمەیە چالئشتئغئندا، اینسان، کندیسینە حایات ورن بیر موحیطتن آیرئلاراق یاسالارئنئ کندیسی طارافئندان بلیرلەدیگی آیرئ بیر دۆنیا قورماقتادئر. راببینین کندیسی ایچین تاقدیر أتتیگی یاسالارا یۆز چەویرەرک کندیسی یاسا قۇیمایا چالئشان اینسان، ایلاهلئق ایددیعاسئنا قالقئشمئش وە کندیسی عالەیهینە سۇنوچلاناجاق بیر ماجرایا آتئلمئشتئر.
اینسانئن اؤزلمی بیر اینانچ تۇپلومویلا سۇنا أرەجکسە، بؤیلە بیر تۇپلوملا باشلایاجاق اۇلان دا ایمانئ وە ایسلامئ بیر سەودا گیبی قوشانماق اۇلاجاقتئر. چۆنکی آللاهئن آرضئندا هر تۆر بۇزولمایا، چۆرۆمەیە، چؤزۆلمەیە قارشئ اینسانئ هر دورومدا کیشیلیکلی قئلان، بیر زئرە گیبی قوشانئلمایا دگر بیر باشقا سەودا یۇقتور. ایمان وە ایسلام کندیلرینی بیر سەودا گیبی قوشانماقتان باشقا بیر ایلیشکییە راضئ دگیلدیر. ایمانئ وە ایسلامئ سچەجک وە بونون دئشئندا بیر سچەنک آرامایاجاق، دۆشۆنمەیەجکسینیز. بیر یاندا ایمان وە ایسلامئ سچمک، دیگر یاندا دیگر بشری وە شەیطانی سچەنکلرلە حایاتئ دۆزنلەمەیە قالقئشماق، ایمان وە ایسلامئ بیر اۇیون وە أگلنجە تلاققی أتمکتیر. تۇپراغئن آچلئغئنئ گیدرمک آنجاق تەوحیدی دۆشۆنجەنین حاکیمییتینی ساغلاماقلا مۆمکۆندۆر.
نیجە زاماندان بریدیر تۇپراغئمئز، اینسانئمئز وە تۇپلوموموز هر تۆر باشقالاشمانئن بیر یارئش آلانئ حالینە گتیریلمیشتیر. اؤیلە بیر یارئش کی، همن بۆتۆن بشری سیستملرە یارئشما ایمکانئ وریرکن، ایسلاما بو ایمکانئ تانئمئیۇر. بو دا گؤستریۇر کی، تۇپلوملارئمئز ایمانا وە ایسلاما راغمن بیر سۇسیال دگیشمە واقئعاسئ ایلە قارشئ قارشئیادئر. مۆسلۆمان تۇپلوملار بۆنیەسیندە گرچکلشتیریلن سؤزۆنۆ أتتیگیمیز سؤسیال دگیشمە، بو تۇپلوملارئن آشاغئلئق بیر شکیلدە ضایئفلاماسئ سۇنوجونو دۇغورموشتور. مۆسلۆمان تۇپلوملار ایسلاما راغمن بیر دگیشیم فیکریندە ائصرار أدەجکلرسە بو، اۇنلارئن قاچئنئلماز دۆشۆشلرینی حاضئرلایاجاقتئر. دینینی، دۆنیەوی کیمی دگرلر قارشئلئغئندا دگیشتیرن تۇپلوملار آراسئندا، بوگۆن ساغلام بیر سۇسیال بۆنیەیە صاحیب تۇپلوم قالمامئشتئر. بؤیلەسی تۇپلوملارئن گلەجکتە دە ساغلئقلئ بیر یاپئیا قاووشاجاغئ بکلنمەملیدیر.
ایمان ایقلیمی نە برەکتلی بیر ایقلیمدیر کی، اۆست اۆستە قارشئلاشئلان بیر یئغئن سۇسیال وە أکۇنۇمیک چالقانتئلارا وە بیر یئغئن سالدئرئیا قارشئن اینسانئنئ دیری وە اوموتلو توتابیلمکتەدیر. آللاهئن بیر باغئشئدئر بو، کی اینسان بونو تشککۆرلە قارشئلامالئدئر.
تۇپراغئن کندی اینسانئنئن سسینە، کندی دۆشۆنجەسینین وریملرینە، کندی اینانجئنئن اؤگرتیسینە آچلئغئ سۆرمکتەدیر. تۇپراق دۇیاجاقسا تۇپلومون تمل سچیملرینین اؤزگۆن بیر بیچیمدە ینیلنمەسییلە دۇیاجاقتئر. تۇپلومون ینیلنمەسی، تمل سچیملرینین اؤزگۆنلۆک قازانماسئ، آنجاق اینسانئن ایمانلا ینیلنمەسی وە اؤزگۆن بیر دۆنیایئ اؤنجە کندی یاشامئندا سۇموتلاشتئرماسئیلا مۆمکۆندۆر. اؤیلە کی حالن اینسانئمئز اؤزگۆن بیر اینانچ تۇپلومونون گرچکلشمەسی یۇلوندا قوللانئلاجاق نە قادار وازگچیلمز دگر وارسا، بونلارئن شەیطانی بیر باغنازلئقلا اینکار أدیلدیگی بیر اۇرتامدا یاشاماقتادئر.
تۇپلوملارئمئزئن ساغلئغئنئ ییتیرمەسی، اینسانئمئزئن صافلئغئنئ ییتیرمەسی نیدنییلەدیر. کندیسینە، اولوسونا، تاریحینە وە گلەجگینە گۆونینی ییتیرمیش بیر تۇپلومو اوموتلا آیاغا قالدئرماق، اۇنا ماددی آنلامدا وارلئقلئ بیر دۆنیا یۆکۆملەمکلە دگیل، اۇنو سارسئلماز بیر روحا وە اینانجا قاووشتورماقلا مۆمکۆندۆر. بۆتۆن زۇراکی وە چیرکین چابالارا قارشئن گرک کاپیتالیست وە گرکسە مارکسیست یاپئ بیچیملرییلە اویوشمایان، کۇپیا وە اؤیکۆنمەجی سیستم تاسلاقلارئیلا اویوشمایان وە ایچتن ایچە چاتئشان تۇپلوملارئمئز آدئنا بیر اۇ یانا، بیر بو یانا اؤدۆن ورمەیە وە شیرین گؤرۆنمەیە چالئشماق، بیر دۆشۆنجە یۇقسوللوغوندان ایلری گلمییۇرسا، بو تاقدیردە بیلینچلە بو تۇپلوملارئن باشقالارئنا توتساق قئلئنماسئ آدئنا یاپئلیۇر دەمکتیر.
مۇدرنیستلرین، باتئجئ لائیک چەورەلرین، سۇسیال دمۇکرات أگیلیملرین شو وەیا بو باغلامدا ایسلاما ایلگی دویماسئنا قاطعیین آلدانماماق گرکیر. بۆتۆن بونلار ایسلاما یالنئزجا گچمیشتە تۇپلوموموزو بلیرلەین بیر دۆشۆنجەنین بوگۆنە هر ناسئلسا اینتیقال أتمیش میراثئ اۇلاراق باقماقتادئر. بو چەورەلرین چشیتلی وسیلەلرلە ایسلامدان سؤز آچماسئ کیمسەیی یۆرکلندیرمەملیدیر. هرحانگی بیر کیشی وەیا چەورە، آللاهئن حۆکمۆندن حۇشنود وە راضئ اۇلمادئغئنئ آچئقلامئش، بو حۆکۆملرین دئشئنداکی حۆکۆملری دین حالینە گتیرمیشسە، بو کیشی یا دا چەورەلر بۆتۆن عؤمۆرلرینی نامازلا، نیازلا، اۇروچلا، حاج وە زکاتلا دۇلدورسالار، بونلارئن آللاە نزدیندە هیچبیر قئیمتی حاربیەسی اۇلمایاجاقتئر.
تۇپراغئمئز وە اینسانئمئزلا ایلگیلی تۇپلومسال چالئشمالارئن گرگینی دوییۇر وە اؤنمینی قاورئیۇرساق، بو قۇنودا کسین زۇرونلولوقلار بیزە بیر تاقئم ایپ اوچلارئ وریۇرسا، یاپئلاجاق ایش بونو کندی اؤزگۆن قایناقلارئمئزا اینەرک، کندی ساغلئقلئ متینلریمیزدن یارارلاناراق چاغداش بیر یۇروما اولاشتئرماق اۇلاجاقتئر. تەوحید دۆشۆنجەسینین قۇنویا بو آچئدان آچئقلئق گتیرمەسی ساپمالارئ اؤنلەیەجکتیر.
تەوحید دۆشۆنجەسی اؤنجۆ دۆشۆنجەدیر. اۇنون باتئجئ وە مارکسیست دایاناقلارا ایحتیاجئ یۇقتور. شەیطانی کیمی سیستملرین ایسلامئ کندی پۇلیتیکالارئنا آلت أتمەسینە سەییرجی قالئناماز. قۇنونون باشقا أللردە وە دیللردە چارپئتئلماسئ یئغئنلارئن آلدانئشئ سۇنوجونو دۇغورماقتادئر. نە یازئق کی یئغئنلار، أگەمن چەورەلرین کیمی دینی مۇتیفلری یالنئزجا تاریحی باغلامدا ایستیثمار قاصدئیلا قوللاندئغئندا اۇنلارئن مۆسلۆمانلئغئنا حۆکمەتمکتەدیرلر.
ایسلام میراثئ بوگۆن شو وەیا بو چەورە طارافئندان اولو اۇرتا قوللانئلیۇر وە بو چەورەلرین منفاعاتلرینە آلت أدیلیۇرسا، بو مۆسلۆمانلارئن قایئدسئزلئغئ یۆزۆندندیر.
تۇپلوملارئمئزئن اؤنجە آللاە اؤنۆندە وە اینسانلئق اؤنۆندە بیر سایغئنلئق قازانابیلمەسی ایچین هر شەیدن اؤنجە کندی یاپئسئنئ، گۆجۆنۆ قازانماسئ شارطتئر. باشقالارئنئن آردئندان گیتمە آشاغئلئغئندان قورتولماق، یۆکۆملۆلۆکلریمیزین باشتا گلنیدیر.
اینسانئمئزئن، کندی گرچکلرینین دۆنیاسئنئ قورابیلمەسی ایچین تاریحین گرچلری اؤنۆمۆزدە یئغئنلا بیزی بکلەمکتەدیر. اینانچ وە تاریح ایشچیسی أللردە وە یۆرکلردە، بو گرچلرلە چاغئن اؤنجۆ تۇپلوملارئ گرچکلشتیریلەجکتیر.
آتاسۇی مۆفتۆاۇغلو
دۆشۆنۆر-یازار
