“بیر یووانئن نە قادار آیاقتا دوراجاغئ، حانگی تمللر اۆزەرینە قورولدوغونا باغلئدئر. یۆزۆکلرینی، سادەجە پارماقلارئنا تاقتئقلارئ ایچین بؤیلە قۇلای چئقارابیلییۇرلار.”
محمد صلاحاددین شیمشک
“حض. پەیغامبر (ص) أفندیمیز، جان پارەسی فاطئماسئنئ أولندیریرکن شو ناصیحاتلری یاپمئشتئر:
‘قئزئم؛ أویمیزدن چئقئپ باشقا بیر أوە، اۆلفت أتمەدیگین بیر أوە گیدییۇرسون. سن قۇجانا یر اۇل کی، اۇ سانا گؤک اۇلسون. سن قۇجانا حیذمتچی اۇل کی، اۇ سانا کؤلە اۇلسون. قۇجانا یوموشاق داوران! اؤفکەلی آنلارئندا سسسیزجە یانئندان قایبۇلوور. اؤفکەسی گچینجەیە قادار اۇنا گؤرۆنمە. آغزئنئ وە قولاغئنئ موحافاظا أت.
قۇجان سانا فنا سؤیلەرسە، سؤیلەدیکلرینی ساقئن دویما وە ساقئن قارشئلئق ورمە. اۇنا قارشئ گلمە. دائیما سندن گۆزل سؤز ایشیتسین، گۆلر یۆز گؤرسۆن. بو صورتلە سانا ایی ناظارلا باقسئن.’
بو گۆزل تاوصیەلرلە تسلیم أتتیگی عالییە؛ “زەوجەن، ایی زەوجەدیر” دەدیکتن سۇنرا:
‘أی عالی! فاطئمانئن حاطئرئنا ریعایت أیلە. اۇ بندن بیر پارچادئر. اۇنو حۇش توت. أگر اۇنو اۆزرسن بنی اۆزمۆش اۇلورسون.” (مۆسلیم)
هر آننە بابا أولادلارئنئن موتلولوغونو ایستەر. ایکی گنچ أولیلیکلرە باشلامادان، یاشانان حاضئرلئقلاردا لۆکس وە ایسرافئن دۇغوردوغو آشئرئلئقلار یۆزۆندن آغئر بیر یۆکلە باشلار.
عائیلە فردلری بیربیرلرینە قارشئ سایغئلارئنئ داحا ایشین باشئندا، دۆگۆن آلئش وریش یاپارکن ییتیریرلر. عؤرف وە عادتین قوربانئ اۇلما حالی، موتلولوق حارجئ ایلە آتئلماسئ گرکن تملە حوضورسوزلوق حارجئ أکلتتیریر. وە سۇنوندا قئز باباسئنئن؛ “قئزئمئ اۆزمە، اۇنو اۆزرسن بنی دە اۆزرسین” تاوصیەسی دویولماز اۇلور.
کۆچۆک بیر ایشیری آچارکن بیلە تاوصیەلردن، تجرۆبەلردن فایدالانئرکن، حایاتئن دؤنۆم نۇقطاسئ اۇلان أولیلیکلردە “بیر دفعا یاشایاجاغئم” دۆشۆنجەسییلە “هر شەی گؤنلۆمجە اۇلمالئ” دیەرک أولیلیک مۆئسسەسەسینە آدئم آتئلماقتادئر.
أولیلیکلردەکی موتلولوغون، ایگنەدن ایپلیگە هر شەیین اۇلماسئ گرکلیلیگی اۆزەرینە بینا أدیلدیگی دۆشۆنجەسییلە گیریلمکتەدیر.
یووالارئن تمللری بؤیلەسینە چۆرۆک قورولدوغوندان رسولوللاهئن بیزە سسلنیشی دە دویولماز اۇلماقتادئر. “قئزئم سن یر اۇل کی، اۇ گؤک اۇلسون. سن اۇنا حیذمتچی اۇل کی، اۇ سانا کؤلە اۇلسون. دائیما سندن گۆزل سؤز ایشیتسین، گۆلر یۆز گؤرسۆن…”
بۆیۆکلریمیز دە “یووایئ، دیشی قوش یاپار” دەرکن عاینئ دوێگولارلا سؤیلەمیشلردیر. “تاتلئ دیل یئلانئ دلیگیندن چئقارئر” تاعبیری گۆلر یۆزە وە تاتلئ دیلە دۇیولمایاجاغئنئ، أن کؤتۆ حاللردن آنجاق گۆزل سؤزلرلە وە گۆلن یۆزلرلە چئقئلابیلەجگینی ایفادە أتمک ایستەمیشتیر.
نەدن اینسانلار بیربیرلریندن تاتلئ دیلی، گۆلر یۆزۆ أسیرگەرلر کی شو ایکی گۆنلۆک دۆنیادا. حالبوکی جنابئ آللاە آیتلریندە؛
“آرالارئندا بیربیرلرینە گیزلی شؤیلە دەرلر: “دۆنیادا سادەجە اؤن گۆن قالدئنئز.” آرالارئندا کی قۇنوشتوقلارئ قۇنویو بیز داحا ایی بیلیریز. اۇنلارئن أن اۇلغون وە عاقئللئ اۇلانئ اۇ زامان “بیر گۆندن فاضلا قالمادئنئز.” (طاها سورەسی؛ ) بویورموشتور. ایکی گۆن بیلە دگیل. بو قادار آز بیر زامان دیلیمی ایچین بو ساواشلار، بو قانلار، بو کینلر نییە؟
تۇلستۇی’ون “سەوگینین اۇلدوغو یردە، آللاە واردئر” کیتابئندا اۆچ أولادتان باحثەدیلیر. بیری زنگین اۇلماق ایچین أویندن چئقان، بیری قۇموتان اۇلان، بیری دە آبتال اۇلوپ باباسئنئن یانئندا چیفتچیلیک یاپان. مۆدهیش عیبرتلرلە دۇلو بیر حیکایەدیر. وریلن سارغئت ماعنیداردئر. چۇق زنگین اۇلان زنگینلیگینی قایبەدر، أکۇنۇمینین حاکیم اۇلدوغو اۆلکەسی باتار. بیر اییلیگیندن دۇلایئ بیر کرالئن قئزئیلا أولنن آبتال قاردشینین اۆلکەسینە گلیر. آبتال کراللارئنا باقئپ بو اۆلکەدە هرکس آبتاللاشئر. زنگینلرین تکلیفی شؤیلەدیر:
“گلین تیجارت یاپالئم، داحا زنگین اۇلالئم. دئش اۆلکەلرە ایحراجات یاپالئم وە داحا دا زنگین اۇلالئم…” تاوصیەلری واردئر. “بیز سیزە پارا ورەلیم، سیز بیزە مال ورین…” آبتاللار اۆلکەسینین ساکینلری:
“نە گرک وار، بیز ذاتن زنگینیز. هم اۇ پارا دا نەیمیش. نە ایشە یارارمئش اۇ کاغئد پارچالارئ! سن بانا ألما ور، بن سانا آرموت ورەییم. بیزیم هر شەییمیز وار. سیزە دە یتر، بیزە دە” دەمیشلر. بیر تۆرلۆ آبتاللارا مراملارئنئ آنلاتامامئشلار.
ینیلگیلرە اوغرایان وە هر شەیینی قایبەدن قۇموتان قاردش دە آبتاللار اۆلکەسی کرالئ قاردشینین یانئنا گلمیش. ساواشماقلا أللریندن آلئپ، اۇ تۇپراقلارا صاحیب اۇلماق ایستەمیشلر. لاکین آبتاللار یینە بو عاقئللئ قۇموتان قاردشینە وە آداملارئنا اویمامئش.
“نە گرک وار قاردشیم؟ بیزیم تۇپراقلارئمئز چۇق گنیش؛ سیزە دە یتر، بیزە دە…” ایچیندەکی یانان آتشلرینی سؤندۆرمۆشلر. وە حیکایە بو یا؛ بوندان سۇنراسئندا آبتاللار اۆلکەسیندە حپسی حوضورلو وە موتلو یاشامئشلار.
بو آبتاللئق مئ یۇقسا آبداللئق مئ بیلینمز. “آبدالا ماعلوم اۇلور” دەمیشلر. دەمک کی نە پارانئن نە دە تۇپراغئن موتلولوق گتیرمەیەجگی، عاقلئنئ کؤتۆیە قوللانانلارئن موتلو اۇلامایاجاغئ ماعلوم اۇلموش.
عاقلئمئزلا، دیلەمەمیزلە دیگر یاراتئلانلاردان آیرئلدئغئمئز حالدە، نەدن اینسان اۇغلو عاقلئنئ کؤتۆیە قوللانئر؟
ایرادەسینی نیچین گۆزلە تسلیم ورمز؟
نەدن گۆزلی دویماز، ایییی گؤرمز؟
بیر یازارئن ایفادەسییلە: “گؤرمک ایچین ایکی شەی لازئمدئر؛ گؤز وە ائشئق. گؤز اینسانئن ایرادەسینی تمثیل أدر، ائشئق ایسە آللاهئن ایرادەسینی. گؤرمە أیلمی بو ایکی ایرادەنین چاقئشماسئ ایلە گرچکلشیر. أگر ائشئق یۇقسا گؤرن گؤز کؤر اۇلور. فاقاط گؤزۆنۆ آچماق ایستەمەینە دە ائشئق فایدا ورمز.”
گؤز گؤرمک، قولاق دویماق، دیل دە گۆزل سؤز سؤیلەمک ایچین یاراتئلمئشتئر. بونون فارقئندا اۇلوپ، سۇروملولوغونو دۆشۆنۆپ، ایرادەسینی بو یۇلدا قوللانانلار، شو بیر گۆنلۆک دۆنیاسئنئ جننت أدنلردیر.
ایرادەمیزی آصلا باشقالارئنئن ألینە ورمەملیییز. ورمەمک ایچین دە دیلەملیییز. دیلەمک ایچین دە شۆبهەسیز بیلملیییز. نەیی ایستەیەجگینی، نەرەدە دوراجاغئنئ، نە یاپاجاغئنئ، نە سؤیلەیەجگینی، نە گؤرەجگینیزی بیلملیییز.
سؤیلەدیکلریمیزین حایاتئمئزئ شکیللندیردیگینی، دوداقلارئمئزدان نیەتلریمیزین وە دویغولارئمئزئن دئشارئیا سۆزۆلدۆگۆنۆ بیلملیییز.
هر شەیین آما هر شەیین بو گۆنۆنۆن یگانە صاحیبی آللاە تعالا “دیلە قولوم بندن نە دیلەرسن” نیازئنا قارشئ سادەجە بیر گۆنلۆک دۆنیا موتلولوغو، چیرکینسم گۆزل، فاقیرسم زنگین، کیلۇلویسام ضایئف اۇلایئم گیبی سئغ ایستکلر دگیلم راببول عالمینین اؤگرتتیگی گیبی ایستنملیدیر.
“صئراطئ مۆستاقیمە” نیعمت وردیکلرینین یۇلونا ایلت بیزی یا راب!
ایستیقامت اۆزەرە، غاضابا اوغرایانلارئن وە ساپئتانلارئن یۇلونا دگیل یا راب!”
نە موتلو مۆهرۆنۆ “آمین” اۇلاراق وورانلارا!
