یتکین وە اۇنورلو بیر اینانجئن، آنلاملئ وە زنگین بیر کۆلتۆرۆن میراثئنا صاحیب اۇلان اینسانئمئز، قارشئلاشتئغئ چشیتلی دگیشیم أورەلریندە اؤز دگرلریندن اؤنملی قایئبلار ورەرک نیهایت گۆچلۆ وە سۆرکلی بیر سئناو دؤنمینە اولاشمئشتئر. قارشئلاشتئغئ هر دگیشیم أورەسیندە کندی عالەیهینە سچیملر یاپاراق درین بیر کیملیک بونالئمئنا دۆشن اینسانئمئز حالن اۆزەریندە بو بونالئمئن یارالارئنئ تاشئماقتادئر. اینسانئمئز، سۇن بیرقاچ یۆزیئلدئر راحمانی بیر وادی ایلە شەیطانی بیر وادی آراسئندا گیدیپ گلمکتەدیر. بۆیۆک بیر اینانچ جۇغرافیاسئندا اینسانلار وە کیتلەلر یاشادئغئ چەورەلردە، یالنئزجا ایسلامئن ایفادەسی اۇلماسئن دییە عادتا سۆرۆکلنەرک طابیعاتئنا وە حاقیقاتینە یابانجئ سیستملر پشیندە قۇشتورولماقتادئر.
بۆیۆک وە بۆتۆن بیر اینانچ جۇغرافیاسئ، کۆچۆلتۆلەرک وە پارچالاناراق بیربیریندن فارقلئ سیاسال وە ایدئۇلۇژیک بیریملرە دؤنۆشتۆرۆلمۆشتۆر. اۇرتاق بیر اینانچ جەوهری أطرافئندا حایات بولان تۇپلوملار، بو حایاتییتی فارقلئ ایدئۇلۇژیک آرایئشلار نیدنییلە قایبەتمیشتیر. یینە بو تۇپلوملار گچتیگی ایدئۇلۇژیک کۆلتۆر دائیرەلریندە دە بیر وارلئق بلیرتەمەمیشتیر. کندی اینانچ قایناقلارئندان آیرئلان تۇپلوملار سۇنرالارئ بۆیۆک بیر بلیرسیزلیگە دۆشمۆشلر، درین بیر دورغونلوغا وە تکدۆزەلیگە ماحکوم اۇلموشلاردئر. ساغلئقلئ وە قالئجئ بیر سچیم یاپامایان اینسانئن وە تۇپلومون قاچئنئلماز عاقئبتی بلیرسیزلیکتیر.
اومولمادئق کیمی بادیرەلرلە قارشئلاشاراق بونلاردان زنگین دنەییملر أدینن اینانچ تۇپلوملارئ شیمدیلردە ینی بیر دگیشیمین، کؤکلۆ وە قاچئنئلماز بیر دگیشیمین سانجئلارئنئ دویماقتادئر. بو تۇپلوملار ینیلگیلر وە قایئبلاردان قالان آلچالتئجئ پسیکۇلۇژیلرینی آشما نۇقطاسئندا حیسسەدیلیر بیر جهد ایچیندە بولونماقتادئر. بو تۇپلوملار، مەوسیم مەوسیم ایچریسینە دۆشتۆگۆ کیمی ماراضلارئن هیچ دگیلسە تاحریباتئنئ حیسسەتمیش بولونیۇرلار. بیر گۆن باتئدا، بیر دیگر گۆن دۇغودا؛ بیر گۆن مۇدرنیزم صاراسئیلا، بیر گۆن سۇسیالیزم صاراسئیلا نؤبتلر گچیرن وە بو اوغوردا نیجە قوشاقلارئ فدا أدن تۇپلوملار بوگۆن نە دۇغو نە باتئ، یالنئزجا ایسلام شیعارلارئنئن سئجاق بیلدیریسینی یۆرکلریندە دویمایا باشلامئشلاردئر.
بیر اؤن یارغئلار فئرتئناسئنئن قۇپارئپ آلدئغئ اینسانئمئز، باتئجئلئغئن دا سۇسیالیزمین دە مۇدرنیزمین دە جاهیلی پۇلیتیکالارئن دگیشیک بیرر وجهەسی اۇلدوغونو یاشایاراق اؤگرنمیشتیر. اینانچ تۇپلوملارئنئن تاریحی یانئلمالارئنئن باشلئجاسئ وە عاففەدیلمز اۇلانئ، کؤکسۆز بیر باشقالاشما ساپماسئنا دۆشمۆش اۇلاماسئدئر. بو باشقالاشما فیکری قاراباسان گیبیدیر، بیر چارەسیزلیک بلیرتیسیدیر، اینکار أگیلیمیدیر، اینسانلارئن وە تۇپلوملارئن چؤزۆلمەسی سۇنوجونو دۇغوران بیر قوشقولار باتاغئدئر. بو نیدنلە هر شەیدن اؤنجە قۇوولماسئ، رددەدیلمەسی گرکن بو باشقالاشمادئر. باشقالاشمایئ اؤنلەیەجک تک قایناغئن یالنئزجا تەوحید دۆشۆنجەسی اۇلدوغو گرچگی اۆزەریندە ائصرارلا دۆشۆنۆلملیدیر.
بۆتۆن بیر اینانچ جۇغرافیاسئندا تۇپلوموموزون یارئنلارئنئن تمل حارجئنئ یۇغوراجاق گنچ قوشاقلارئ ماتریالیست ایقلیملرە گؤتۆرمەدە أن اؤنملی أتکن بو باشقالاشما، بۆیۆک بیر بۇزغونا اوغراتئلمادئقچا، گلەجکتە اینسانئمئزئ داحا دا چتین شارطلارئن بکلەدیگی حاطئردان چئقارئلمامالئدئر.
اینسانئمئز، جیددی یۇرغونلوقلار دؤنمینە حاضئرلاماقتادئر کندینی. یارئنا داحا کسین وە داحا بلیرگین چیزگیلرلە گیتمەنین زۇرونلولوغو دویولماقتادئر دریندن. دۆشۆنجە حایاتئمئزئن بیزدن بکلەدیگی؛ یابانجئلاشمانئن، تەوحیدی دۆشۆنجە دۆنیاسئندان اوزاقلاشمانئن، توتساقلئغئن هر تۆرلۆسۆنۆن سۇنونون حاضئرلانماسئدئر. ایستنیلن قایئبلارئن سۆرمەمەسیدیر.
سۇن یۆزیئللئق دؤنمدە اۇنولماز اۇپراسیۇنلارا اوغرایان تۇپلوملارئمئزئن سۇسیال بۆنیەسی، أنگین بیر اؤزلم ایچریسیندە تەوحیدی دیریلیگینە ینیدن قاووشما ایمکانلارئنئ حاضئرلاما دوروموندادئر. هر آلانداکی یۇقسوللوقلارئمئزئن کؤکنیندە ایزلرینی گؤردۆگۆمۆز باشقالاشما حارەکتلرینی گریدە بئراقماق، دۆشۆنجە وە داورانئش پلانئندا وریلەجک بیر ساواشئملا مۆمکۆن اۇلاجاقتئر.
تەوحیدی دۆشۆنجە وە دگرلر بۆتۆنۆنۆ، تارتئشماسئز ترکلە یۇلا چئقان، ینیلگیلریمیزین سۇروملوسو اینسان تیپینین گۆنۆمۆزدە حالن قۇناقلایابیلەجگی بیر یر بولامامئش اۇلماسئ اۆزەریندە اؤنملە دورولماسئ گرکن بیر قۇنودور. گچمیشتە اینانچ تۇپلوملارئ قورمادا وە حایاتییتینی سۆردۆرمەدە، بۆیۆک اویغارلئق، بیلیم وە کۆلتۆر اینشاسئندا یۆکسک اوستالئق اؤرنکلری ورمیش وە اینسانلئقچا آقلانمئش بیر دۆشۆنجەیی، باشقالارئنا اویاراق حۇرلامانئن وە یابان قافالارئن یۆرۆتتۆگۆ بو حۇرلاما شاماتاسئنئن، تۇپلوملارئمئز ایچین نە قادار پاحالئیا مال اۇلدوغو گۆن گیبی اۇرتادادئر. یابان یۇللارئندا عؤمۆر تۆکتنلرین تۇپلوملارئمئزا قازاندئردئغئ بیر ایشپۇرتاجئ کۆلتۆرۆندن باشقا بیر شەی دگیلدیر. بونلارئن ناسئل بیر دۆنیا تاصاوورو ایچیندە اۇلدوغونو آنلاماق ایچین گازەتەلرینە وە أن چۇق ساتان کیتابلارئن ماهییتینە باقماق کافی گلەجکتیر. بونلار حایثییتلی بیر سچیم یاپابیلمیش دگیلدیر. نە کسین قابول نە دە کسین اینکار آحلاقئندادئرلار. یینە دە باغلئ بولوندوغو تۇپلوملا چۇق سۇیوت بیر وادیدە دە اۇلسا بیر ایلگیسی اۇلسون ایستەرلر. هیچبیر تۇپلومون تاریحیندە بؤیلە سلۇگانلارلا بسلنن بەیینلر وە یۆرکلر گؤرۆلمەمیشتیر. باشقالاشان اینسان هیچبیر دۆنیانئن، هیچبیر کۆلتۆرۆن وە هیچبیر یاشاما بیچیمینین حاققئنئ ورەبیلمیش دگیلدیر. باشقالاشان اینسان تیپینین چۇق ایی بیلدیگی بیر تک شەی واردئر. اۇ دا هر شارطتا کندی راحاتئنئ وە کیشیسل دۆنیاسئنئ قۇرویابیلەجگی بیر دۆزنی ایستەدیگی گیبی یؤنلندیرمکتەدیر.
باشقالارئنئ قافالارئندا بۆیۆکچە چیزنلر، ایدئالیزە أتتیگی تۇپلومو بیر تۆرلۆ قورامادئلار. حایاتتان اومودونو کسمیش بیر حاستا گیبی کندینی بئراقان، باشقالاشان اینسان، اؤزگۆرلۆگۆنۆ ییتیرمکلە قالمادئ، نە قادار یابانجئلاشمئشسا اۇ اؤلچۆدە ذیللتە اوغرادئ. هر گۆن أطرافئمئزدا گؤردۆگۆمۆز؛ بیر چئقئش یۇلو آرایان، آرادئقچا آچمازلارئن اۆستۆنە واران، قافالارئندا بینبیر تۆرلۆ قوشقو چئبانئ تاشئیانلارئن دۆنیالارئ گۆن گچتیکچە دارالماقتا، قارارماقتادئر.
باشقالاشان اینسان، اویدولاشان اینسان اۇلموشتور. باشقالاشان اینسان حپ باشقالاشتئرانئن آرقاسئندا قۇشتورولموشتور. باشقالاشان اینسان، حپ بیر أوت-حایئر دیالۇگو ایچیندە گزینمەیە توتساق أدیلمیشتیر. باشقالاشان اینسان بیزدە مکانیک اینسان تیپینی دۇغورموش وە أوولجە تاعیین أدیلمیش سلۇگانلارئ بلیرلی مەوسیملردە تکرارلاماق اۇنون باشلئجا یوموشو اۇلموشتور. مکانیک اینسان سؤیلننلرین گچرلیلیگی پرۇپاگانداسئنئن أن صادئق سؤزجۆسۆ اۇلما دورومونو حپ قۇرویاگلمیشتیر. مۇدرن ماتریالیست دۆنیا نە دیکتە أتتیرمیشسە، اۇ تکرارلانمئش وە یرینە گتیریلمیشتیر. بو اینسان تیپی، اینسان حایاتئنئن آغئر یۆکۆملۆلۆکلری قارشئسئندا آنجاق بۇزغونو سچەبیلمیشتیر.
مکانیک اینسان ایچین قۇرقولارئن أن شیددتلیسی، گؤنلۆندە اینانچ ائشئغئ، آلنئندا سجدە ایزی تاشئیان، قوتلو کیتاب قورئانئن اۇلغون وە گرچک اینسان اؤرنگی ایلە قارشئلاشماق وە اؤلۆمسۆز حابرینە موحاطاب اۇلماقتئر.
قۇرقو، یرینی شیفا بولماز بونالئملارا بئراقسئن شیمدی. باشقالاشان اینسان دەوری سۇنا أرمکتە، اینسانئمئز چاغرئلماقتادئر هر یاندان. بۆتۆن یؤنلرین صاحیب وە حاکیمی آللاە، بۆتۆن یؤنلردن تەوحید مۆجادلەسی ورن مۆسلۆمانلارئن سسلرینی یانقئلاندئرماقتادئر.
حابر یایئلماقتادئر، اؤلۆمسۆز موشتو یایئلماقتادئر. کیتابئ کریمین بکلەدیگی اینسان گلمکتەدیر. گۆچ یوموشلارئن اینسانئ گلمکتەدیر. اینسان، ایسلاما یۆرۆمکتەدیر. اینسان دیریلیشە حاضئرلانماقتادئر. آرتان یۇرغونلوقلارئمئزا وە ائضدئرابلارئمئزا آلدئرمادان، اؤزلم تۆرکۆلری دیلیمیزدە، گلمەسی گجیکن، گلمەسی گجیکتیریلن اینسانئ قارشئلامایا چئقیۇروز.
اوموت یۆکلنیۇر، کیتاب قوشانیۇروز. یۇللارئن أن آیدئنلئق اۇلانئندا، حانچرەلریمیزدە چاغرئلارئن أن گۆچلۆسۆ وە یتکینی وار.
داغارجئقلارئمئزدا بیتمەین مسافەلری قاطەتمەیە یتەجک آزئقلارلا ینیدن دۇغموش گیبی بیر کز داحا قوتلو کیتاب اؤگرنیمیندن گچیۇروز.
آتاسۇی مۆفتۆاۇغلو
دۆشۆنۆر-یازار
