آللاهئن ایندیردیگی حۆکۆملری بگنمەینلر، ایستەمەینلر یا دا حۇر گؤرنلر؛ تام آنلامئیلا کۆفرە باتمئشتئر. یۆجە قورئانئن هرحانگی بیر آلاندا (اؤرنگین؛ میراث، بۇشاما، تیجاری حوقوق ایلە ایلگیلی)، هرحانگی بیر قۇنودا واعاظ أتتیگی یاسالارئ، بویروق وە یاساقلارئ قابوللنمەمک، آلای أتمک، گؤرمزدن گلمک یا دا قۇنوشولماسئنئ ایستەمەمک وەیاحود گۆندمە گلمەسینە مانیع اۇلماق، آصلئندا “کافیر” اۇلماقتئر.
وَالَّذِينَ كَفَرُوا فَتَعْسًا لَهُمْ وَأَضَلَّ أَعْمَالَهُمْ ﴿۸﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ كَرِهُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿۹﴾ (سورة محمد)
کافیرلیک أدنلرە گلینجە، اۇنلارئن حاق أتتیگی یئقئلئپ گیتمکتیر! آللاە اۇنلارئن عامللرینی بۇشا چئقارئر. بونون سببی؛ آللاهئن ایندیردیگیندن حۇشلانماماسئدئر. آللاە دا بونون ایچین اۇنلارئن عامللرینی یۇق سایمئشتئر. (موحاممد سورەسی؛ 8-9)
فَكَيْفَ إِذَا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلَائِكَةُ يَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَأَدْبَارَهُمْ ﴿۲۷﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا مَا أَسْخَطَ اللَّهَ وَكَرِهُوا رِضْوَانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمَالَهُمْ ﴿۲۸﴾ (سورة محمد)
ملکلر اۇنلارئن یۆزلرینە وە آرقالارئنا ووراراق جانلارئنئ آلئرکن دورومو ناسئل اۇلاجاق؟ بو اۇنلارئن آللاهئ غاضابلاندئران شەیلرە اویماسئ وە اۇنون رئضاسئنا سبب اۇلاجاق شەیلری بگنمەمەسیندن دۇلایئدئر. آللاە اۇنلارئن عامللرینی بۇشا چئقارمئشتئر. (موحاممد سورەسی؛ 27-28)
گۆنۆمۆزدە؛ “چاغئمئزا اویماز، بو دەویردە بو اۇلور مو! بونلارئن حۆکمۆ گچتی، أسکیدن اؤیلەیدی” وس. آلای دۇلو ایفادەلرلە آللاهئن ایندیردیگی حۆکۆملرین دئشلاندئغئنا تانئقلئق أدیۇروز. بو کیمسەلر بیلینچلی بیر شکیلدە بونو یاپیۇرلارسا، ایسلام دینینین دئشئندادئرلار.
هر شەیی بیلن، هر شەیە بیر اؤلچۆ قۇیان، اینسان دۇغاسئنئ یاراتئپ شکیللندیرن یۆجە آللاەتئر. بیزی بیزدن داحا ایی بیلن، طابیعات یاسالارئنئ بلیرلەین؛ یینە یۆجە آللاەتئر. اینسانلارا رفاهئ، زنگینلیگی وە أن ایی یاشامئ بیر باشقاسئ ورەبیلیر می؟ عاقلئ سلیم وە ویجدان صاحیبی بیر کیشی، آللاها راغمن اؤلۆملۆ اینسانلارئن یینە اؤلۆملۆ یاسالارئنا تسلیم اۇلابیلیر می؟ اۇنون حۆکۆملرینی رددەتمک، آللاهئن عیلمینی، عادالتینی، مرحامتینی وە یۆجەلیگینی اینکار أتمکتیر. اینسانلئغئن سلامتی وە حوضورو ایچین أن گۆزل یاشام قوراللارئنئ، قانونلارئنئ یالنئزجا آللاە بلیرلەیەبیلیر. اؤیلەیسە اۇنون أمرەتتیگی شریعاتا اویغون یاشامامئز گرکیر:
أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُكْمًا لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ ﴿۵۰﴾ (سورة المائدة)
یۇقسا جاهیلیە دەورینین حۆکمۆنۆ مۆ آرئیۇرلار؟ گرچگی گؤرەبیلن بیر تۇپلوم ایچین، آللاەتان داحا گۆزل حۆکۆم ورن کیم واردئر؟ (مائیدە سورەسی؛ 50)
ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۱۸﴾ (سورة الجاثیة)
سۇنرا سنی، ایش وە یؤنتیمدە بیر شریعات (بیر یۇل)، یؤنتیم اۆزەرینە قۇیدوق. آرتئق اۇنا اوی! بیلمەینلرین کەییفلری آردئنجا گیتمە! (جاثیە سورەسی؛ 18)
آللاهئن قانونلارئنئ دگیل دە، باشقالارئنئن حۆکۆملرینی اویغولایانلار دۆنیایئ “جاهیلیە دەورینە” گری دؤندۆرمک ایستەین مۆشریکلردیر. اینسانلئق آنجاق آللاهئن حۆکۆملری ایلە حوضورا وە سۆکونتە قاووشابیلیر. بیر مۆسلۆمانئن “باشقاسئ نە دەر، أل عالم نە دەر؟” تاقئنتئسئ اۇلماز، اۇلاماز. حالقئن رئضاسئ ایچین دگیل، حاققئن رئضاسئ ایچین یاشئیۇرساق، آللاهئن حۆکۆملرینە تسلیم اۇلماق زۇروندایئز.
مۆسلۆمان آللاهئن حۆکۆملری آراسئندا سچیجیلیک یاپاماز، باعضئ حۆکۆملری قابول أدیپ باعضئلارئنئ رددەتمک دۆنیامئزئ وە آحیرتیمیزی حاراب أدن کۆفۆر بیر أیلمدیر:
… أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۸۵﴾ (سورة البقرة)
… یۇقسا سیز، کیتابئن بیر قئسمئنا اینانئپ بیر قئسمئنئ اینکار مئ أدیۇرسونوز؟ سیزدن بؤیلە یاپانلارئن جزاسئ، دۆنیا حایاتئندا رذیللیک وە کپازەلیک، آحیرتتە دە آجئقلئ عاذابتان باشقاسئ دگیلدیر. آللاە یاپتئقلارئنئزدان حابرسیز دگیلدیر. (باقارا سورەسی؛ 85)
قورئانئن حۆکۆملرینە راغمن آتالارئنئن یۇلوندا یۆرۆمکتە قارارلئ اۇلانلارئ آللاە شؤیلە اویارئر:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ﴿۱۷۰﴾ (سورة البقرة)
اۇنلارا؛ “آللاهئن ایندیردیگینە اویون!” دەندیگیندە؛ “حایئر! بیز آتالارئمئزئ اۆزەریندە بولدوغوموز شەیە اویارئز،” دەرلر. پکی، آتالارئ بیر شەیە عاقئل أردیرەمییۇر، دۇغرویا وە گۆزلە اولاشامئیۇر ایدییسەلر!.. (باقارا سورەسی؛ 170)
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ الشَّيْطَانُ يَدْعُوهُمْ إِلَى عَذَابِ السَّعِيرِ ﴿۲۱﴾ (سورة لقمان)
اۇنلارا؛ “آللاهئن ایندیردیگینە اویون!” دەنیلدیگیندە؛ “حایئر! بیز آتالارئمئزئ اۆزەریندە بولدوغوموز شەیە اویارئز،” دەرلر. شەیطان اۇنلارئ دهشتلی آتشین عاذابئنا چاغئریۇر اۇلسا دا مئ؟ (لۇقمان سورەسی؛ 21)
اؤزتلە ایسلام؛ “اینسانلئغئن” آحلاقی، أکۇنۇمیک، سیاسی، بیرەیسل وس. یاشانتئلارئنئ دۆزنە قۇیان یاشام بیچیمینین آدئدئر، بؤلۆنمە وە پارچالانما قابول أتمز. آللاهئن قۇیدوغو حۆکۆملری قابول أتمەینلر، بگنمەینلر؛ یرینە کیمین حۆکۆملرینی قۇییۇرلارسا، اۇ کیشییی آللاها اۇرتاق قۇشیۇرلار. آللاەتان باشقا ایلاە آرئیۇرلار دەمکتیر.
“قاهرۇلسون شریعات” سؤیلمی
“شریعات” کلیمەسی جاثیە سورەسینین 18-نجی آیتیندە گچمکتەدیر. آیت شؤیلەدیر:
ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۱۸﴾ (سورة الجاثیة)
سۇنرا سنی، ایش وە یؤنتیمدە بیر شریعات (بیر یۇل)، یؤنتیم اۆزەرینە قۇیدوق. آرتئق اۇنا اوی! بیلمەینلرین کەییفلری آردئنجا گیتمە! (جاثیە سورەسی؛ 18)
“تەدەوە ایسلام آنسیکلۇپدیسی” شریعات کلیمەسی حاققئندا شو بیلگییی وریر:
“شریعات”؛ ایسلاما عائید دینی، آحلاقی وە حوقوقی حۆکۆملر بۆتۆنۆ آنلامئندا بیر تریمدیر. سؤزلۆکتە؛ “بیر یؤنە دۇغرو آچئلاراق اوزایئپ گیتمک، آچئق اۇلماق، آچئق حالە گتیرمک” آنلاملارئنداکی “شرع” کؤکۆندن تۆرەین شریعات (چۇغولو؛ شراییع) وە شیرعات کلیمەلری “اینسانلارئن یا دا حایوانلارئن سو ایچتیگی، آچئقتا اۇلان وە کسیلمەین آقارسو، بو سویا گیدن یۇللار” ماعنالارئنا گلمکتەدیر. “ش-ر-ع” کؤکۆندن تۆرەین ایسیم وە فیعیللر، حادیثلردە وە صاحابە سؤزلریندە کؤک آنلاملارئنا باغلئ شکیلدە سئقچا گچتیگی گیبی “شریعات” کلیمەسی وە چۇغولو ایسلامئن ایعتیقادی وە عاملی حۆکۆملرینی باعضن تک تک، باعضن دە بیر بۆتۆن حالیندە ایفادە أدەجک بیچیمدە قوللانئلماقتادئر.
