آصلئندا چۇق تانرئجئلئق ایسیم وە شکیل دگیشتیرەرک مەوجودییتینی گۆنۆمۆزە قادار عاینن قۇروموشتور. ایشتە أهلی کیتابئن یاپتئغئ بو تاقلید، آللاهئن ألچیسی موحاممدی (ع) چۇق قایغئلاندئردئغئندان بیزە شو اویارئ وە حاطئرلاتمالارئ یاپمئشتئر:
“سیزلر قارئش قارئش، آدئم آدئم سیزدن اؤنجەکیلرین یۇلونو ایزلەیەجکسینیز، بیر کلر دلیگینە گیرەجک اۇلسالار سیز دە اۇنلارئ تاعقیب أدەجکسینیز.” سۇنرا؛ “یا رسولوللاە! یاهودیلر وە حئریستیانلار مئ؟” دییە سۇرولونجا؛ “یا باشقا کیملر اۇلاجاق؟” دیەرک جواب ورمیشتیر. (بوحاری)
یینە اۇ (ع)، بیزی شؤیلە اویارمئشتئر؛ “حئریستیانلارئن مریەمین اۇغلو عیسایئ اؤودۆگۆ گیبی بنی اؤومەیین. بن سادەجە بیر قولوم. سیز ؛ “آللاهئن قولو وە رسولۆ” دەیین! (بوحاری)
گچمیش قاویملرین نەلر یاپتئغئ قورئاندا رسولوللاها آنلاتئلدئغئندان، اۇ دا بیزی اویارمئشتئر. اۇقودوغوموز حادیثلر ایلرییە یؤنەلیک ایقاظلارئدئر وە بیر أندیشەنین دئشا یانسئماسئدئر. بیزدن اؤنجەکی اۆممتلر، کندیسیندن اؤنجەکیلری تاقلید أتتیگی گیبی، بیزلر دە نبینین (ع) اویارئلارئنا راغمن، ماعالأسف کندیمیزدن اؤنجەکیلری (یاهودی وە حئریستیانلارئ) تاقلید أتمە یانئلغئسئنا دۆشتۆک.
موحاممد أشیتتیر آللاە مئ؟!
حاشا! طابیعی کی دگیل! آنجاق تاصاووفی کسیمین بو قۇنودا آشئرئلئقلارئ دا ماعلومدور. قورئاندا آللاە، نبیلرینین بیزیم گیبی “اینسان-بشر” اۇلدوغونو دفعالارجا ایفادە أتمەسینە راغمن گلنەکسل مۆسلۆمان وە صوفی آلغئسئ، قورئان ایفادەلرینە موحالیفتیر. نبیمیز موحاممدین (ع) قایغئلاندئغئ آلغئ بۇزوقلوغو ماعالأسف گرچکلشمیشتیر. دۇغونون دینی لیدرلرینی تانرئلاشتئران فلسفی ذیهنییتیندن أتکیلنن مۆسلۆمانلار، کندیسینە أولیا، درویش، أرمیش، قوطوب، غاوث وس. آدلارلا دین آداملارئ اۆرتیپ اۇنلارئن ایلاهی واصئفلارا صاحیب اۇلدوغونو ایددیعا أدەبیلمیشلردیر.
جۇغرافیامئزدا؛ حئریستیانلئغئن تمللری آتئلئنجا أسکی رۇما تانرئلارئنئن یرینی “حئریستیان عازیزلر”، ایسلامئن بو تۇپراقلارا گلمەسیندن سۇنرا عازیزلرین یرینی “ولیلر” آلمئشتئر. ایلاهلاشتئرما دؤنگۆسۆ بؤیلەجە عاصئرلار بۇیو سۆرمۆش، گۆنۆمۆزدە دە سۆرمکتەدیر. تانرئلاشتئرما ظولمۆنە آلت أدیلن کیشیلرین باشئندا آللاهئن ألچیسی موحاممد (ع) گلمکتەدیر. مۆجادلە أتتیگی شیرکە، ماعالأسف کندیسی دە مالزمە اۇلاراق قوللانئلمئشتئر.
أن اۆنلۆ موتاصاووفلاردان /ولیلردن قابول أدیلن ایبنی آعرابی، موحاممدین بدنیندە آللاهئن اۇلدوغونو وە بونا اینانمانئن زۇرونلو اۇلدوغونو سؤیلەیەبیلمیشتیر. یینە مەولانا لاقابئیلا تانئنان جلالددین رومی، موحاممدین (ع) “تانرئدان داحا تانرئ” اۇلدوغونو سؤیلەمکتەدیر.
گۆنۆمۆزدە ایسە جمال نور سارغوت، نبیمیزین (ع) آللاهئن ایسیم وە صئفاتلارئنئن گؤرۆنتۆسۆ اۇلدوغونو وە کندیسیندە ایلاهلئق بولوندوغونو گنیشچە ایضاح أتمەیە چالئشماقتا، عالی راماضان دینچ؛ “آحاد آحمددیر، کیم میم أدر فارق – بۆتۆن عالم اۇ میم ایچرە اۇلور غارق”. یاعنی “آحاد یاعنی آللاەتئر” دیەرک آحمدین یاعنی موحاممدین (ع) آللاە اۇلدوغونو ایددیعا أتمکتەدیر. ایسماعیل آغا درگیسی دە رسولوللاهئ تانرئلاشتئرما قۇنوسوندا دیگرلریندن گری قالماز.
قورئان، حض. عیسا اؤرنگینی بۇشونا ورمەمیشتیر. مۆسلۆمانلارئن اؤنملی بیر بؤلۆمۆ موحاممدە (ع)، حئریستیانلارئن عیسایا (ع) باقتئغئ گیبی باقماقتادئر. اوزاقتان “موحاممد” دییە بیزە آنلاتئلان نبییی، یاقئندان اینجەلەدیگیمیزدە قارشئمئزا؛ “تانرئ اۇغلو عیسا!” فیگۆرۆ چئقماقتادئر. قول وە ألچی موحاممدی (ع)؛ “تانرئ یا دا یارئ تانرئ” سایان بیر صوفی گلەنگین، گۆنۆمۆزدە؛ “ایمام راببانینین دەدیگی گیبی ‘موحاممد أشیتتیر آللاە’ بیر أتی کمیگی وار فارقلئ اۇلاراق، اۇ قادار…” دەمەسینی بو سۆرجین دۇغال بیر پارچاسئ گؤریۇروز. فیکیر بابالارئنئن ایزیندن گیدنلر دە ألبتتە عاینئ شەیلری سؤیلەیەجکلردیر، بو دا بیزە شو آیتی حاطئرلاتیۇر:
“… اؤنجەکی کافیرلرلە عاینئ آغزئ قوللانیۇرلار…” (تەوبە؛ 30)
تۆم بونلارا باقتئغئمئزدا شو تثبیتین نە قادار ایصابتلی اۇلدوغونو گؤرۆرۆز: “حض. موحاممد آرامئزدا اۇلوپ حایاتئنئ آنلاتان ریوایتلرە باقسایدئ، کندیسینی تانئیامازدئ.
نیدن نبیلری تانرئ سایارلار؟!
موحاممدی (ع) تانرئ قابول أتمەنین یا دا اینسان اۆستۆ سایمانئن آصئل گرکچەسینی سؤیلەمزسک قۇنو أکسیک قالئر. بورادا آماچ اؤنجەلیکلە نبیلری دۇقونولماز قابول أتمک، سۇنرا کندی طاریقات یا دا جماعات لیدرینی اۇنون ایزیندن گیدیۇر دییە قوتساللاشتئرماقتئر. موحاممد (ع) قوتسال دگیلسە، ایزیندن گیتتیگی شەیحی، هیچ قوتسال دگیلدیر. نبییی ایلاهلاشتئرانلارئن ایکینجی، اۆچۆنجۆ آدئمدا یاپاجاغئ ایش، کندی شەیحلرینی تانرئلاشتئرماقتئر وە بیر گۆن شەیحین یرینی آلدئغئندا بو سفر کندیسینی دۇقونولماز /سۇرغولاناماز قابول أدەجکلر /أتتیرەجکلردیر. نیتەکیم جلالددین رومی؛ “موحاممد آللاەتئر” دەمیش، مۆریدلری دە؛ “مەولانا آللاەتئر” دەمیشلردیر.
آللاە بو گیبیلری ایچین شؤیلە بویورور:
وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا ﴿۸۱﴾ (سورة مریم)
اۇنلار، کندیسینە بیر ایعتیبار وە قووت (وسیلەسی) اۇلسون دییە آللاەتان باشقا تانرئلار أدیندیلر. (مریەم سورەسی؛ 81)
فهمی چچن ایلکای
